Büyükada’da yaz akşamları, denizden gelen serin rüzgâr eşliğinde gökyüzüne bakarken yalnızca martıların kanat çırpışlarını ya da yıldızların sükûnetini görürüz. Oysa aynı gökyüzü, dünyanın başka yerlerinde görünmez savaş uçaklarının rotalarıyla da şekilleniyor. Ada’nın huzuru ile modern savaş teknolojisinin sert gerçekliği arasındaki bu tezat, güvenlik ile barış arasındaki hassas dengeyi hatırlatır.
Günümüzde stealth (görünmezlik) teknolojisine sahip F-35 savaş uçakları, birçok hava savunma sistemi için ciddi bir meydan okumadır. Peki, bu uçaklara sahip olmayan veya erişimi kısıtlanmış bir ülke nasıl bir savunma kurgular? Türkiye, F-35 programından çıkarılmasının ardından bu açığı kapatmak için çok katmanlı bir strateji geliştirmeye yöneldi — bu stratejinin ana bileşenleri aşağıda özetlenmiştir.
Tek bir sisteme güvenmek yerine, farklı menzillere göre kurgulanmış, entegre bir savunma hattı etkili olur.
• Uzun menzil: Rusya’dan alınan S-400 bataryaları geniş kapsama ve yüksek menzilde algılama yeteneği sunar; bu tedarik, NATO içinde tartışmalara yol açmış ve Türkiye’nin F-35 programından çıkarılmasının arkasındaki başlıca nedenlerden biri olmuştur.
• Milli orta ve uzun irtifa çözümleri — HİSAR ailesi: HİSAR-A/O/O+ ve HİSAR-U gibi sistemler, orta ve uzun menzilde hava hedeflerine karşı milli çözümler sunar; aile konsepti, farklı platformlarla entegrasyona uygun şekilde tasarlanmıştır.
• Alçak irtifa koruması: KORKUT gibi 35 mm SPAAG sistemleri helikopter, seyir füzesi ve İHA tehdidine karşı yerel olarak son savunma hattını oluşturur.
Stealth platformların zayıf kaldığı alanlardan biri de elektromanyetik ve elektronik alanlardır. Türkiye’nin geliştirdiği KORAL tipi kara tabanlı elektronik harp sistemleri, düşman radar ve iletişim kanallarını bozma, yanıltma ve SEAD (Suppression of Enemy Air Defences) faaliyetlerine katkı sağlama kapasitesine sahiptir. Bu tür sistemler, düşmanın “görmesini” ve koordinasyonunu önemli ölçüde zorlaştırır.
Türkiye, İHA/UCAV geliştirme ve operasyonunda küresel düzeyde önemli bir oyuncudur. Baykar’ın AKINCI ve TB3 projeleri ile TAI’nin ANKA-3 gibi platformları; keşif, elektronik harp, sürü taktikleri ve taşınabilir silah taşıma kapasiteleriyle pahalı beşinci nesil uçaklara karşı maliyet-etkin asimetrik çözümler sunar. Ayrıca milli motor ve üretim yatırımlarıyla tedarik bağımsızlığı hedeflenmektedir.
Mevcut F-16 envanterinin AESA-radar entegrasyonları, modern elektro-optik sensörler ve yerli hava-hava füzeleri (GÖKTUĞ ailesi: Gökdoğan, Bozdoğan vb.) ile güçlendirilmesi, stealth hedeflere karşı algılama ve silah kullanma kapasitelerini artırır. Ayrıca Eurofighter veya benzeri 4.5 nesil alımlarının değerlendirilmesi, geçiş dönemi için seçenekler arasında yer alır.
Türkiye’nin NATO üyeliği ve ittifak mekanizmaları, kolektif savunma anlamında hâlâ güçlü bir caydırıcı unsur teşkil eder. 5. madde mekanizması ve ortak eğitim/operasyonlar, potansiyel saldırganlar üzerinde stratejik etkiler oluşturur.
Stratejik bağımsızlığa ulaşmanın en kalıcı yolu, kritik platformların yerli olarak geliştirilmesidir. KAAN Milli Muharip Uçağı programı ve milli motor projeleri, uzun vadede Türkiye’yi dışa bağımlılıktan uzaklaştıracak adımlar arasında görülmektedir.
Türkiye, geçmişteki S-400 tedariki nedeniyle F-35 programından çıkarılmış olsa da, son dönemde teknik ve diplomatik görüşmelerin yeniden başladığına dair haberler bulunuyor; Ankara’nın programla ilgili pozisyonunu yeniden gözden geçirme niyeti olduğuna dair açıklamalar zaman zaman gündeme gelmektedir. Bu gelişmeler, uzun dönem stratejide hem diplomasi hem de teknoloji yatırımlarının paralel yürütüldüğünü göstermektedir.(Haluk DİRESKENELİ)
⸻
Dipnotlar (seçme kaynaklar)
1. Türkiye’nin S-400 tedariki ve F-35 programından çıkarılma bağlamı — Reuters (2025).
2. KORAL elektronik harp sistemi — ASELSAN ürün bilgileri / güncelleştirmeler.
3. HİSAR füze ailesi (HİSAR-A / HİSAR-O / HİSAR-O+) — ROKETSAN / ürün bilgileri.
4. KORKUT 35 mm SPAAG sistemi — ASELSAN / proje tanımları.
5. Türkiye’nin İHA/UCAV programları ve Baykar-ilgi projeleri (AKINCI, TB3, motor/yerelleştirme hamleleri) — Reuters (Baykar haberleri). 
