Demokrasilerde Yetki, Sorumluluk ve Karar Alma Dengesi

Demokrasi, halkın yönetime doğrudan ya da dolaylı olarak katılımını sağlayan en gelişmiş yönetim biçimidir. Seçmenler, belirli aralıklarla yapılan seçimlerde yöneticilerini belirler ve bu yöneticilere, kendileri adına karar alma yetkisi verirler.

Bu sistemin en basit örneğini apartman yönetimlerinde görürüz. Kat malikleri bir yöneticiyi seçer; o kişi de günlük yaşamın gerektirdiği kararları —örneğin çöplerin toplanma saati veya ısınma düzeni gibi— maliklere tek tek sormadan alır. Ancak büyük harcamalarda ya da önemli değişikliklerde, maliklerin onayını almak zorundadır.

Aynı mantık derneklerde, kooperatiflerde, belediyelerde ve nihayetinde devlet yönetiminde geçerlidir. Belediye başkanları, seçildikten sonra kentin altyapısı, deprem güvenliği, çevre düzenlemesi gibi konularda hızlı ve doğru kararlar almakla yükümlüdür.

Cumhurbaşkanlığı ise bu sistemin en üst noktasıdır. Halk, cumhurbaşkanını seçer ve ona ülke yönetiminde karar alma yetkisini verir. Ancak bu yetkinin kaynağı halktır; dolayısıyla her kararın meşruiyeti, hukukun üstünlüğü ve halkın iradesine sadakat ilkeleriyle sınırlıdır.

Ksenofon’un “Onbinlerin Dönüşü (Anabasis)” adlı eserinde anlattığı gibi, binlerce kişilik bir topluluk bile ancak seçtiği liderine güvenip yetki vererek zorlu bir yolculuğu tamamlayabilir. Modern demokrasilerde de halk, yöneticisini seçer ve yolun güvenli şekilde sürmesi için ona geçici ama meşru bir yetki verir.

Gerçek demokrasi, bu yetkinin hesap verebilir biçimde kullanılmasıyla ayakta kalır.

—-
Haluk Direskeneli