Farklı coğrafya ve dillerde erkeklerin kadınlara bakışının binlerce yıllık özeti

Türkiye dâhil olmak üzere dünya çapında yaygın olarak kullanılan atasözlerini toplumsal cinsiyet perspektifinden inceleyen Bir Kemikten Bin Söze: Atasözlerinde Kadın, sözlü kültür, edebiyat ve cinsiyet çalışmaları alanlarına önemli katkılarda bulunuyor.

İnsanlık olarak farklı coğrafyalarda, farklı dilleri konuşsak da öyle konular vardır ki, onları ifade etme biçimlerimiz ortaklaştığımız kültürel zeminleri ortaya çıkarır. Toplumsal geleneklerin en kısa ifadesi olan atasözlerinde kadınların ve kadınlık hâllerinin temsili de bu konulardan biridir. Peki atasözlerinin kökeni olan bilgi ve deneyim birikiminin doğruluğuna her zaman güvenebilir miyiz? Nasıl oluyor da kadının aşağı konumu söz konusu olduğunda hiçbir fikrimizin olmadığı kültürlerle benzer dilsel ve kültürel ifadeleri paylaşabiliyoruz?

Hollandalı yazar ve akademisyen Mineke Schipper’ın 2005 yılında “En iyi Kurmaca Dışı Kitap” dalında Eureka Ödülü’ne değer görülen dünyaca ünlü çalışması Bir Kemikten Bin Söze: Dünya Atasözlerinde Kadın, Delidolu’nun “Dünyayı Okumak” temalı kurmaca dışı eserler koleksiyonunda yerini aldı.

240 dilin sözlü ve yazılı kaynaklarındaki 15 binden fazla atasözünü inceleyen Schipper, alanında öncü bu çalışmasında, atasözlerindeki eril bakışı, erkek egemen kültürün izlerini ve erkek ayrıcalıklarını pekiştiren evrensel yapıyı cinsiyet körü olmayan bir yaklaşımla gözler önüne seriyor.

Kadınların gözüyle görülen hakikatlere zor rastlarsınız ve bu yalnızca atasözleri için geçerli değildir. Peki atasözleri kimin ideallerinden bahseder? Anonim bir tür olarak atasözlerinin “geleneğe” hizmet ettiği ve onu izlediği söylenir, ama aslında kimin geleneğine gönderme yapıldığı hiçbir zaman açıkça belirtilmez. Üstelik, kadınlar hakkında söylenmiş atasözlerinde gizli bir korku duygusu vardır. Kadınlar üzerindeki denetimin kaybedileceği korkusudur bu

“Schipper’ın atasözleri hakkındaki engin bilgi birikimini kadınların toplumsal konumuna yönelik merakıyla harmanlayan, titizlikle hazırlanmış, ilgi çekici bir kitap.”

The National Post, Kanada

Mineke Schipper hakkında:

1938’de Hollanda’da doğdu. Amsterdam Özgür Üniversite’de Fransızca ve felsefe eğitimi aldıktan sonra Utrecht Üniversitesi’nde edebiyat teorisi ve karşılaştırmalı edebiyat öğrenimi gördü. Kongo Özgür Üniversite’de Fransız edebiyatı ve Afrika edebiyatı üzerine dersler verdi. Küresel sözlü kültürler, atasözleri, mitler ve yaratılış mitolojileri üzerine yaptığı kapsamlı çalışmalarla uluslararası üne kavuştu. 2005 yılında en iyi kurmaca dışı kitap dalında Eureka Ödülü’ne layık görülen Bir Kemikten Bin Söze: Atasözlerinde Kadın (Never Marry a Woman with Big Feet: Women in Proverbs from Around the World) adlı kitabı birçok dile çevrilerek dünya çapında oldukça geniş bir okur kitlesine ulaştı. Kurmaca dışı eserlerinin yanı sıra yayımlanmış üç romanı da bulunan Schipper, yazarlık çalışmalarına Amsterdam’da devam etmektedir.