Tüberküloz ( Halk dilinde Verem ) nedir?

Halk arasında verem olarak bilinen tüberkiloz, %80 oranında akciğerlerde olmak üzere bütün organlarda görülebilen ciddi ve ölümcül bir enfeksiyon hastalığıdır.

Verem etkili şekilde tedavi edilmediğinde yeniden tekrarlayarak ölüme yol açabilir. Günümüzde oldukça etkili ilaçlar sayesinde verem kesin şekilde tedavi edilebilmektedir. Ancak yarım bırakılan tedavi süreçleri dirençli Tüberküloza neden olarak tedavi zor ve ölümcül bir soruna neden olabilmektedir. Dünyanın yaklaşık 3/1 inin taşıdığı tahmin edilen tüberküloz hastalığı, insanlarla iç içe yaşayıp giden ve varlığını her daim sürdürebilen bir hastalık olmakla birlikte günümüzde hala önemini yitirmiş değil. Toplum sağlığını ileri derecede tehdit eden hastalığın mikrobu, vücut savunmasından saklanıp yıllarca vücutta belirti vermeden kalabiliyor. Büyük ölçüde çaresi bulunmuş, tedavide iyileşme oranı %90’ları bulmuş olsa da hala ölüme götürebilme riski buluyor. Türkiyede bebeklere doğumlarını takiben 2. aylarını tamamladıklarında verem aşısı Aile Hekimlikleri tarafından ücretsiz olarak uygulanmaktadır.Bebeğinizi mutlaka Aile hekiminize götürmeniz tavsiye edilir.

Verem nasıl bulaşı kimlerde daha sık görülür?

Solunum yollarıyla bulaşan hastalıkta; öksürmek, hapşırmak gibi etkenlerle solunum yollarına yerleşerek, buradaki mikropların havada asılı kalması ve aynı ortamdaki insanların da vücuduna bu mikrobu alması tüberküloz hastalığına yol açabilmektedir. Yiyecek ve özel eşya ile kişiden kişiye bulaşma özelliğine sahip değildir.

Verem her yaşta ve herkeste görülebilir

Vücut bağışıklık sistemi düşük olanlar, 2 yaşın altındaki bebekler, 65 yaş üstü kişiler, kalp hastaları, karaciğer ve akciğer hastaları, sosyo-ekonomik imkanları yeterli olmayan kişiler, kanser tedavisi görmekte olan kişiler, beslenme düzenine dikkat etmeyen, alkol ve sigara kullanan kişilerde tüberküloz görülme sıklığı oldukça fazladır.

Eğer vücut direnciniz düşükse vereme yakalanma ihtimaliniz %10

Tüberküloz mikrobunu taşıyan insanların yüzde 10’unun hastalık meydana gelebiliyor. Tüberküloz mikrobu ilk olarak solunum yoluyla geçtiği için kişinin vücudunda ilk olarak akciğerlere yerleşir. Eğer vücutta bağışıklık sistemi ile ilgili bir problem yoksa vücut bu mikrobunu hapseder. Fakat bağışıklık sistemi zayıflandığında bulunduğu bölgede çoğalarak vücuttaki tüm organlara yayılarak hastalık yapma potansiyeli yükselir. Tüberküloz beyin dahil bütün organlarda görülebilmektedir.

                                                                          -Verem belirtileri-

                               Tüberküloz mikrobu gözde görme, beyinde denge kaybı yaratabilir

Tüberküloz mikrobu çok yavaş çoğalan bir mikroptur. Belirtileri de mikrobu gibi yavaş ve sinsice kendini gösteren hastalıkta; gece aşırı derecede terleme, iştahsızlık, bitkinlik, halsizlik, aşırı kilo kaybı ve akciğerlerde görülüyorsa öksürük, kanlı balgam, ateş, nefes darlığı ve göğüs ağrısı gibi belirtiler hastalığın habercisi olabiliyor. Gözlerde görülüyorsa ağrı ve görme kaybı, beyine yerleştiğindeyse baş ağrısı ve denge kayıpları görülebilmektedir. Hastalık hemen hemen her organda görülebilir. Omurgada, kemiklerde, böbreklerde, karaciğerde ve sindirim sisteminde de oluşabilir.

                                      Verem aşısı vücudu oluşabilecek hasarlara karşı korumaktadır

Günümüz şartlarında tüberküloz mikrobundan kesin olarak korunmamız mümkün değildir. Aşı yöntemi ile de tüberküloz mikrobundan kesin olarak korunulamayacağı gibi vücuda girmesi de engellenemez. Aşı yöntemi tüberküloz mikrobuna karşı bağışıklık sistemini hazır hale getirerek vücudu güçlü tutar.Tüberküloz aşısı vücuda giren mikrobun ilerlemesini ve tutulduğu bölgede vereceği hasarın en aza indirgenmesini sağlamaktadır. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı  tarafından  yeni doğan tüm bebeklere 2. aylarında ücretsiz  olarak Aile Hekimliklerinde, Verem Savaş Dispanserlerinde verem aşısı uygulanmaktadır.Özellikle beyin ve sinir sistemi gibi kritik noktalarda oluşan tüberkülozun vereceği kalıcı hasarın önlenebilmesi büyük bir önem taşımaktadır.

                                           Veremde kesin tanı yapılacak olan testlerle konulmakta

Tüberküloz aşısı kişiyi hastalık oluşturma riskinden korumakta. Ülkemizde tüberküloz aşısı yenidoğan dönemi, çocukluk dönemi bir de askerlik döneminde yapılıyor. Tüberküloz hastalığının tanısında ilk olarak;akciğer grafisi ve kan tahlilleri yapılmaktadır. Hastalığın kesin tanısı balgam incelemesi ile konulur. Doğru tanı için, balgamda verem mikrobunun gösterilmesi önemlidir. Bunun için mikroskobik muayene ve kültür testi yapılmalıdır. Çocuklarda ise bu yöntem değişebilmektedir. Çocuklarda balgam çıkaramadığı teşhis yöntemi için mide suyu örneği alınmakta veya bronkoskopi ile akciğerlere girilip örnek alınarak araştırma yapılabilmektedir.

                            Verem tedavisinde kişi iki hafta boyunca potansiyel bulaştırıcıdır

Kişi solunum sistemi yani akciğer tüberkülozu ise genel prensip olarak ilk iki hafta özel ve izole odalarda hastanede yatırılması önem taşımaktadır. Tedaviye başlanıldığı ilk iki hafta boyunca kişi bulaştırıcı özelliği taşımaktadır. Bu yüzden kişinin tedaviye başladığında bulaştırma riskinin ortadan kaldırılması için hastaneye yatırılması tavsiye edilir. Tüberküloz hastalığında tedavi, yüksek oranlarda başarı göstermektedir. Tedavi süresi en az 6 aydır. Hastanede görülen tedavisi sürecinden sonra, verem savaş dispanserleri tarafından da tedaviler çok sıkı ve düzenli bir şekilde takip edilmektedir.

BİR  TÜBERKÜLOZ  HASTASINA DOGRUDAN GÖZETİMLİ TEDAVİ ( DGT ) NASIL YAPILIR ?

1. Tanı: TB hastasının tanısı konulur, olgu tanımı yapılır, kayıtları doldurulur, tedavi rejimi belirlenir.

   2. Gözetim planı: Hasta ile görüşen doktor, hastanın ikamet ettiği yer, yaşı, cinsiyeti, işi ve diğer özellikleri göz önünde bulundurularak ve hasta ile birlikte değerlendirme yapılarak hastaya en uygun gözetim yeri ve uygulayacak kişi belirlenir.

   3. Hasta, doktor ve gözetmen biraraya gelerek uygulama planı yaparlar. İlaçlar ve formlar gözetmene verilir. Uygulama başlar. Günlük ilaç içirilince ilaç içirme formu imzalanır.

   4. DGT sürdürülürken ortaya çıkan sorunlar da hasta ile birlikte değerlendirilir ve çözümler bulunur. Örneğin iş değişikliği, adres değişikliği, karşılaştığı güçlükler, vb. Gerekirse gözetmen değişikliği, ilaç içirme yeri değişikliği yapılabilir.

   5. Aylık VSD’nde kontroller, yukarda belirtildiği şekilde yapılır.

   6. Denetim: Her hasta için uygulanan DGT, zaman zaman denetlenir. Dispanserde ve sağlık ocağında hem hasta hem de gözetimi yapan kişi ile görüşülür. Evde uygulama yapılıyor ise, ani ev ziyaretleri ile ilaç sayımı ve çizelge kontrolü yapılır.

   7. Sonlandırma: Tedavi tamamlanınca hastanın son balgamı alınır, filmi çekilir.

GÖZETİMLİ TEDAVİ UYGULARKEN GÖREV ALABİLECEK KİŞİLER:

Tedavi yeri Gözetimi yapan kişi
Aile Hekimlikleri  Doktor, ebe,hemşire, sağlık memuru
Diğer kurumlar Sağlık memuru, öğretmen, muhtar, asker, köy bekçisi, imam, infaz koruma memuru, doktor sekreteri, kasiyer, iğneci, bakkal, eczacı kalfası
Ev Eş, çocuk, anne, baba, gelin, kardeş, torun, bakıcı, komşu Hasta ile yakın temastaki kişilerin de sağlık taramasından geçirilmesi gerekir.

Şeker hastalığında düşen vücut direnci vereme zemin hazırlayabiliyor

Beslenme her hastalıkta olduğu gibi tüberküloz hastalığında da önem taşımaktadır. Beslenme düzelmeden tüberkülozun tedavi edilmesi mümkün değildir. Özellikle D vitamininden zengin besinlerle beslenilmeye özen gösterilmelidir. Kişide şeker hastalığı varsa mutlaka yeme içme düzenine dikkat edip, insülin seviyesini normale düzeye indirgemelidir. Alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durulması, tedaviye uyum gösterilmesi, ilaçların düzenli kullanılması, uyku düzenine dikkat edilmesi ve kontrollerin düzenli bir şekilde aksatılmaması tüberküloz tedavisi sonrası dönemi için dikkat edilmesini gerektiren kuralları içermektedir.

Verem hastalığı, kalıtsal değil bulaşıcı bir hastalıktır. Hastaların öksürme ve hapşırmaları sırasında etrafa saçtıkları verem mikroplarının sağlam kişiler tarafından solunması ile bulaşır. Ülkemizde verem hastalığının teşhis ve tedavisi ücretsiz olarak yapılmaktadır. İlaca dirençli vakalar da dâhil tüberküloz hastalarının tedavisinde kullanılan bütün ilaçlar Bakanlığımızca temin edilerek ücretsiz olarak hastalara verilmek üzere sağlık kuruluşlarına dağıtılmaktadır. Tedavi süreci en az 6 ay süren bu hastalıkta düzenli ve eksiksiz ilaç kullanımı büyük önem arz etmektedir. İlaç tedavisine başlandıktan 15-20 gün sonra bulaştırıcılık büyük oranda azalmakta, tedavisini önerilen sürede eksiksiz şekilde kullanan hastalar yüzde yüze yakın oranda şifa bulmaktadır.

Bireyin ve dolayısıyla toplumun tüberküloz hastalığından korunmasında en önemli husus, tüberküloz hastalarına erken tanı konması ve en kısa sürede tedaviye başlanmasıdır. Bu nedenle iki-üç haftadan uzun süren öksürük, balgam, öksürükle kan tükürme, nefes darlığı, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, ateş, gece terlemesi şikâyetleri olan vatandaşlarımızın verem açısından kontrollerinin yapılabilmesi için en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmesi gerekmektedir.

Özetle;

– Verem hava yoluyla bulaşan, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.

– Erken tanı, doğru ve etkin tedavi ile verem hastalığından korunmak mümkündür.

– Verem hastalığından korunmak ve sevdiklerimizi korumak için bazı kurallara dikkat etmemiz gerekir: Öksürürken mutlaka ağzınızı kapatınız. Kullandığınız mendilleri çöp kutusuna atınız. Ellerinizi sabunla yıkayınız. Bulunduğunuz ortamı havalandırmaya özen gösteriniz.

– Verem hastalığının belirtilerini hissettiğinizde en yakın sağlık kuruluşuna başvurunuz: İki-üç haftadan uzun süren öksürük, balgam, kan tükürme, nefes darlığı, halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, ateş, gece terlemesi.

– Düzenli ilaç kullanımı ile veremi durdurabilir ve sevdiklerinize bulaşmasını önleyebilirsiniz.

– Verem tedavisinde kullanılan tüm ilaçlar ücretsizdir: Verem tedavisi gören hastaların tedavisinde kullanılan bütün tüberküloz ilaçları, Bakanlığımızca temin edilerek ücretsiz olarak hastalara ulaştırılmaktadır.

– Verem hastalığının tedavisinde tam başarı için, ilaçlarınızı Doğrudan Gözetimli Tedavi ile kullanınız.

– Sağlığınızı korumak için tüberküloz enfeksiyon kontrol önlemlerini almayı unutmayınız.

– Verem hastalığının bulaşmasını ve toplumda yayılmasını önleyebilirsiniz.

Hedefimiz Veremsiz Bir Türkiye