Adalar, İstanbul’un güneydoğusunda, Marmara Denizi’nde yer alan bir takımadadır. Tarih boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan Adalar, zengin bir siyasi geçmişe sahiptir. Bu araştırma, Adalar İlçesi’nin siyasi tarihini Helenistik Dönem’den günümüze kadar incelemeyi amaçlamaktadır.
Adalar’ın siyasi tarihi, MÖ 298 yılında Büyük İskender’in komutanlarından Antigonos’un oğlu Dimitrios Poliorkites’in Burgazada’da, o dönemki adıyla Panormos (Emin Liman), babasının anısına bir kale inşa etmesiyle başlar . Antigoni Kalesi olarak bilinen bu yapı, adaların Helenistik krallıkların egemenlik mücadelelerine sahne olduğunu göstermektedir.
İstanbul’un Roma İmparatorluğu’nun başkenti yapılmasıyla adaların önemi artmıştır . Adalar, Bizans İmparatorluğu döneminde sürgün yeri ve manastır bölgesi olarak kullanılmıştır . Bu dönemde adaların siyasi tarihi, Bizans İmparatorluğu’nun iç çekişmelerinden ve dini çatışmalardan etkilenmiştir. İmparator Herakleios’un gayrimeşru oğlu Atalarih, babasına ihanet ettiği için burnu ve sağ eli kesilerek Büyükada’ya sürgün edilmiştir . Adalarda inşa edilen kilise, manastır ve ayazmalar, bu dönemin önemli siyasi ve dini olaylarına tanıklık etmektedir . Malazgirt Savaşı’nda Selçuklulara esir düşen ve daha sonra serbest bırakılan Bizans İmparatoru IV. Romanos Diogenes de Adalar’a sürgün edilmiştir . Bu örnekler, adaların Bizans döneminde siyasi cezalandırma ve sürgün yeri olarak kullanıldığını göstermektedir. Aynı zamanda, adaların sakin ve huzurlu ortamı, onları dini merkezler haline getirmiştir. Bu iki işlev arasındaki ilişki, adaların daha sonra zengin İstanbullular için popüler bir sayfiye yeri haline gelmesinde de etkili olmuştur .
1453 yılında İstanbul’un fethinden sonra Adalar, Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğine girmiştir . Bu dönemde adaların Rum halkının çoğu göç etmiş, manastırlar boşaltılmıştır . Ancak daha sonra keşişler geri dönmüş ve adalar, manastır merkezli köy yapısını sürdürmüştür . Adalar, 1854 yılında kurulan İstanbul Şehremaneti’ne bağlı 7. Daire-i Belediye olarak 1861 tarihinde belediye şubesi olmuş, 1867 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile de İstanbul’un bir ilçesi haline gelmiştir .
| Görev | İsim | Dönemi |
|---|---|---|
| Kaymakam | Mustafa Bey | 1867 |
| Belediye Başkanı | Küçük Said Paşa | 1867 |
Osmanlı döneminin sonlarında, Büyükada’da yaşanan kolera salgınları, adanın siyasi ve sosyal hayatını etkilemiştir . Salgınlar, su temini ve hijyen gibi konularda altyapı çalışmalarının hızlandırılmasına ve sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesine yol açmıştır.
İstanbul’un kurtuluşunun ardından Rumların bir bölümü göç etmiştir . Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhuriyet Halk Partisi’nin ilgisiyle adalar yeniden canlanmıştır . Atatürk, Büyükada’daki Anadolu Kulübü’nü ziyaret ederek adalara olan ilgisini göstermiştir .
Cumhuriyet döneminde, özellikle 1950’lerden sonra yaşanan Rumların zorunlu göçü ve diğer azınlıkların göçü, adaların demografik yapısını değiştirmiş ve siyasi çeşitliliği azaltmıştır . Bu durum, adaların siyasi dengelerinde ve güç dinamiklerinde değişimlere yol açmıştır.
Günümüzde Adalar’da, faytonların kullanımı ve hayvan hakları konusunda önemli siyasi tartışmalar yaşanmaktadır . 2020 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, faytonları kaldırarak elektrikli araçlarla değiştirme kararı almıştır. Bu karar, hayvan hakları savunucuları tarafından memnuniyetle karşılanırken, faytoncular ve bazı ada sakinleri tarafından tepkiyle karşılanmıştır.
Adalar, tarih boyunca farklı isimlerle anılmıştır . Bizans döneminde, sürgün yeri olarak kullanıldıkları için “Prens Adaları” (Πριγκηπονήσια, Pringiponisia) olarak adlandırılmışlardır. Ayrıca “Papaz Adaları” (Papadonissia), “Ruh ve Cin Adaları” (Demonissia), “Devler Adası” (Daimonissia) ve “Marmara Adaları” (Propontidas) gibi isimler de kullanılmıştır. Fransızlar ise “Les İles des Princes” demişlerdir. Osmanlılar ise toprağının renginden dolayı “Kızıl Adalar” ismini kullanmışlardır.
Adalar’daki mimari yapılar, adaların siyasi tarihini yansıtmaktadır . Bizans dönemine ait kilise ve manastırlar, Osmanlı dönemine ait camiler ve konaklar, Cumhuriyet dönemine ait yapılar, adaların farklı dönemlerdeki siyasi ve kültürel etkileşimlerini göstermektedir. Özellikle 1940’lardan sonra Adalar’da eklektik, geleneksel ve modernist mimari tarzların bir arada kullanılması, adaların kozmopolit yapısını ve siyasi çeşitliliğini yansıtmaktadır.
Adalar İlçesi’nin siyasi tarihini etkileyen başlıca faktörler şunlardır:
Adalar İlçesi, zengin bir siyasi tarihe sahiptir. Helenistik Dönem’den günümüze kadar farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olan Adalar, İstanbul’un siyasi ve sosyal yaşamında önemli bir rol oynamıştır. Adalar’ın coğrafi konumu, demografik yapısı, ekonomik faaliyetleri ve kültürel özellikleri, siyasi tarihini şekillendiren önemli faktörlerdir.
Adalar’ın siyasi tarihi, güç mücadeleleri, sürgünler, göçler ve kültürel etkileşimlerle doludur. Bizans döneminde sürgün yeri olarak kullanılan adalar, Osmanlı döneminde bir liman ve ticaret merkezi haline gelmiş, Cumhuriyet döneminde ise popüler bir turizm merkezi olmuştur. Adaların demografik yapısı, tarih boyunca önemli değişimler geçirmiş ve bu değişimler, siyasi yaşamı da etkilemiştir.
Günümüzde Adalar, İstanbul’un önemli bir parçası olmaya devam etmektedir. Adaların siyasi ve sosyal yaşamı, İstanbul’un genel siyasi ve sosyal dinamiklerinden etkilenmekte, ancak adaların kendine özgü coğrafi, demografik ve kültürel özellikleri, siyasi tartışmalara ve kararlara farklı bir boyut kazandırmaktadır.
