Avedis Hilkat Akşam Gazetesi’nin manşetinde

Gazetemizin genel yayın yönetmeni Avedis Kevork Hilkat Akşam Gazetesinin Manşetinde

YAŞLI GÖZLERLE OKUYACAĞINIZ METE YILMAZ’IN KALEME ALDIĞI  GERÇEK BİR YAŞAM HİKAYESİ

MÜBADELENİN KAYIP ÇOCUĞU

MAÇKALI ELENİ

Bu topraklarda yaşayan acılardan,insanın boğazına düğüm gibi oturan bir öykü daha…Bu kez olayın kahramanları,mübadeleyle savrulan Rum Eleni ve bir ömür habersiz yaşadığı ailesi…Sonradan Emine olan Eleni’nin hayatı,o paramparça hikayelerden sadece biri

TRABZON MAÇKA’DA DOĞDU

ELENİ’NİN dramı,2 milyon kişinin göç ettiği dönemlerden 90 yıl sonra ortaya çıktı,Hikaye,mübadele kararı üzerine kalaycı Lambo Usta,eşi ve 13 yaşındaki kızının yola çıkmasıyla başlıyor.Ama Türk delikanlı Ali Kemal,sevdiği Eleni’yi kaçırıyor.Aylarca kızını arayan lambo Usta,’Cesedini Maçka deresinde gördük’haberiyle tüm ümidini kaybediyor.

İKİNCİ KIZ ÇOCUĞU SOFİYA

Acısını kalbine gömen Lambo,binbir zorlukla İstanbul’a geliyor.Sefalet içindeyken iş buluyor.Yunanistan’a gitmekten vazgeçip evleniyor,kızı Sofiya doğuyor.Yıllar geçiyor.Lumbo Usta toprak oluyor.Sofiya’nın 2007’de ölümüyle perde aralanıyor.Oğlu Avedis,nüfus kaydı aldığında annesinin hiç bilmediği bir kardeşi olduğunu öğreniyor.

TOPRAKLARINDA BULUŞTULAR

ARAŞTIRINCA karşısına Trabzonlu Sümer Ailesi çıkıyor.Avedis’i arayan Abdulkadir Sümer’Eleni,babaannemdir’diyor.Eleni’nin 63 yıl Emine olarak yaşadığı,Ali Kemal Sümer’le evlendiği,Müslüman olduğu anlaşılıyor.Hüzünlü öyküde son vazife Avedis Kevork Hilkat’a düşüyor.İki kız kardeşi,mezarları arasında taşıdığı birer avuç toprakla buluşturuyor.

YÜZ YILLIK YANLIZLIK BİR AVUÇ TOPRAKLA BİTTİ.

Bu toprağın kayıp kızları onlar…Mübadele’nin köklerinden ayırıp yıktığı aileden geride kalan iki küçük kız.Biri Trabzon’da diğeri İstanbul’da birbirlerinden habersiz büyüyüp çoluk çocuğa karıştı.Bir asırlık acının sırrı Trabzon’dan gelen telefonla  aralandı,kardeşler bir avuç toprakla buluştu.

Trabzon-İstanbul-Kavala arasında,filmlere taş çıkartacak mübadele öyküsü…Tarih 1920’lerin başı.Kalaycı Haralumbos Hrisostomidis,karısı Ansatasiya ve küçük kızları Eleni Trabzon’un Maçka İlçesi’nde yaşıyordu.”Lambo Usta” diyordu Maçkalı komşuları Haralumbos’a.Küçük ama mutlu bir hayatı vardı.Üç kişilik Rum ailenin.Taa ki 1923 gelip çatana kadar.

On binlerce aileyi köklerinden koparıp tamamen yabancı oldukları topraklara savuran mübadele onları da vurdu.Ömürlerinin kalanını doğup büyüdüğü topraklara hasret geçirecekler listesine girdi Hrisostomidis’ler de.

ELENİ’Yİ KAÇIRIYORLAR

Ayrılık vakti gelip çattığında,Lambo Usta eşi Ansatasiya ve 13 yaşındaki kızları Eleni’yi alıp,koca bir hayatı geride bırakıyor.Gözlerinde yaş,başlarında beş asker,diğer Rum ailelerle birlikte limanda bilinmeyen geleceğe götürecek gemiye gidiyorlar.Çok geçmeden 300 kişilik kafilenin yolunu silahlı bir grup kesiyor.Aşık olduğu kızlardan ayrılmaya razı olmayan gençler,Eleni’yle birlikte kafiledeki bazı kızları kaçırıyor.Ne yapacağını şaşıran Lumbo Usta,eşini gemiye gönderip kızını aramaya karar veriyor.

4 ay boyunca kızını arayan Hrisostomidis umudunu yitirmiyor.Kızını bulup,eşini gemiye gönderdiği Kavala’ya gitmek için dağ tepe dolaşıp her ağacın altında,her mağaraya bakıyor.Ne kadar arasa da küçük kızının izini bir türlü bulamıyor.Köydeki dostlarının “sizden kimse kalmadı.Artık buralar senin için tehlikeli oldu”uyarılarına da kulak asmıyor.Bir süre sonra köylülerin getirdiği haberle sarsılıyor.Dünya,Eleni ölmüş.Cesedi Maçka Deresi’nde sürüklenirken gördük”sözlerini duyan Lambo Usta’nın başına yıkılıyor.Gözyaşlarını içine akıtıp yola koyuluyor.Deniz yoluyla gitme şansı kalmadığı için karadan giden kervanlara katılıyor.Yolda eşkiyalar tarafından 4 kez soyularak,binbir zorlukla 3 ayda istanbul’a geliyor.Beş kuruş parasız Kadıköy’e ulaşan Lumbo Usta,açlıktan öte küçük kızının acısıyla gün be gün eriyor.

YOLU PAŞA’YLA KESİŞİYOR

Eşini Yunanistan’a gönderen kızını ise Trabzon’a ve kalbine gömen Lumbo Usta ne yapacağını bilmeden Kadıköy’de dolaşırken,yolu ünlü devlet adamı Süreyya Paşa’yla kesişiyor.Konağında balo düzenleyecek olan Paşa,kalaycı bulamayınca adamları tesadüfen Lambo Usta’ya ulaşıyor.İşçiliğini çok beğenen Süreyya Paşa,hayata küsmüş genç adamın elinden tutuyor.

KARNINI Süreyya Paşa’nın yanında doyuran Lambo Usta,”Durumunu düzeltene kadar İstanbul’da kal sonra seni ellerimle Yunanistan’a gönderirim”teklifini kabul ediyor.Paşa’nın yardımlarıyla Kadıköy’de kalaycı dükkanı açıyor ve kısa sürede çok para kazanıyor.Maçka’da yaşadıklarını kalbine gömen Lambo Usta,bir süre sonra kendi köyünde Antusa’yla tanışıyor.Belki de acısını tazelememek için Yunanistan’a gitmekten vazgeçiyor ve Antusa’yla evleniyor.İkinci evliliğinden de bir kızı oluyor,adını  Sofiya koyuyor.

BİLİNMEYEN GEÇMİŞ

HİKAYENİN bundan sonraki kısmını Sofiya’nın 59 yaşındaki oğlu Avedis Kevork Hilkat anlatıyor;dedesi Lambo Usya’yı hayal meyal hatırladığını söyleyen Avedis’in hayatı zorluklarla geçmiş.Anne-babası ayrıldıktan sonra Kapalıçarşı’da bir kuyumcunun yanında işe başlamış.Annesi Sofia ise bir ailenin yanında bakıcı olarak çalışmış.Geçmişiyle ilgili sırları ve varlığından haberi olmadığı teyzesini ise annesinin 93 yaşında hayatını kaybetmesiyle öğrenmiş Hilkat.Miras işlemleri için avukatına vekalet veren Avedis,”Avukat eliyle vukuatlı nüfus kağıdıyla gelince geçmişimizin hiç bilmediğim yönü ortaya çıktı.Annemin varlığından bize hiç bahsetmediği bir ablası varmış.Nufus dökümünde dedemin ilk evliliğinden olan Eleni hayatta gözüküyordu.”Hemen araştırmaya başladım”diyor.

ELENİ’DEN  EMİNE’YE

TRABZON’A  nüfus dökümlerini gönderen Avedis’e,aradan fazla zaman geçmeden süpriz bir telefon geliyor.Ahizenin ucundaki ses”Annem Emine’yi araştırıyormuşsunuz”deyince Avedis’in şaşkınlığı bir kat daha artıyor.Trabzon’un tanınmış ailelerinden birinin üyesi olan Abdülkadir Sümer’in nüfus dökümündeki Eleni’nin babaannesi Emine olduğunu söylemesi sır perdesini aralıyor.Avedis,hiç görmediği teyzesi Eleni’nin hikayesini,Sümer Ailesi’nden öğreniyor.Eleni,kendisini kaçıran Ali Kemal Sümer’le evleniyor.Bir süre sonra da Müslüman oluyor.Çok da dindar.5 çocuğu oluyor ancak eşi genç yaşta hayatını kaybediyor.Ölmeden önce hep pontusça sayıklıyor.Zaten kızdığı zaman da Pontusça kızarmış”diyor Avedis.

Eleni,yani sonraki adıyla Emine doğduğu topraklarda Maçka’da,varlığından haberi olmadığı kız kardeşi Sofiya ise İstanbul’da toprağa verilmiş.Yaşamları boyunca birbirlerine hiç kavuşmayan iki kız kardeş,Avedis’in mezarlar arasında taşıdığı bir avuç toprakta buluşuyor.Torunları ve çocuklar ise neredeyse bir asırdır süren ayrılığın acısını çıkartırcasına her sene Maçka’da bir araya geliyor.

HİKAYENİN  bundan sonrasının daha da karıştığını söyleyen Avedis Kevork Hilkat,dedesi Lambo Usta’nın ilk eşinin de Yunanistan’da evlendiğini ve iki çocuğunun olduğunu anlatıyor.Çocukları yıllar sonra Trabzon’a gelip Eleni teyzemin izini buluyor.Ancak o,Yunanistan’dan gelen hiç kimseyle görüşmemiş.Kimseye gerekçesini söylememiş .Teyzemin bu yanı bir soru işareti olarak kalmış.Aslında annem de hayattayken Trabzon’a babasının topraklarına gitti.Ama Eleni’yi ya da yeni ismiyle Emine’yi buldu mu bilmiyoruz.Bulduysa bize niye söylemedi?Bunun cavabını hiçbir zaman öğrenemeyeceğiz.

Akşam Gazetesi-Mete Yılmaz