Büyükada, İstanbul’un Prens Adaları’nın en büyüğü olarak yalnızca doğal güzelliğiyle değil, ona ruh veren sanatçılarla da anılır. Yüzyıllar boyunca saklı koyları, çam kokulu tepeleri, fayton ritmi ve dingin sokakları; ressamlara, yazarlara, müzisyenlere, seramik sanatçılarına ve fotoğrafçılara ilham olmuş; Ada’yı bir yaratıcı sığınak hâline getirmiştir.
Adalar’ın Sanatçı Panoraması:
Adalara Dokunan Büyük İsimler
Osman Hamdi Bey¹
Türk resim sanatının kurucularından Osman Hamdi Bey’in, İstanbul’un farklı bölgeleriyle birlikte Adalar’da da zaman geçirdiği bilinir. Kaplumbağa Terbiyecisi, hem Osmanlı hem modern Türk sanatının sembollerindendir.
Fikret Mualla²
Ekspresif figürleri, taşkın renkleri ve duygusal patlamalarıyla Türk resminin en özgün isimlerinden Fikret Mualla, bir dönem Büyükada’da yaşamış; Ada insanlarını ve gündelik hayatı resmetmiştir.
Abidin Dino³
Çocukluk ve gençlik yıllarında Adalar’da bulunan Abidin Dino’nun modern Türk sanatındaki etkisi büyüktür. Çizgisel dili, toplumcu hassasiyeti ve siyasal bilinciyle tanınır.
Hale Asaf⁴
Kübist ve empresyonist etkiler taşıyan Türkiye’nin ilk modernist kadın ressamlarından Hale Asaf, yaşamının bir dönemini Adalar’da geçirmiştir. Ada ışığını ve insanlarını tuvallerine taşımıştır.
Leopold Levy⁵
1930’lu yıllarda Türkiye’ye davet edilerek Güzel Sanatlar Akademisi’nde reformlar yapan Fransız ressam Lévy, uzun süre Büyükada’da yaşamış; Ada’daki ışık ve doğayı resimlerinde bir estetik laboratuvar gibi kullanmıştır.
Sait Faik Abasıyanık⁶
Her ne kadar Burgazadalı olarak bilinse de, Abasıyanık’ın yazınında Adalar yaşamı başköşededir. Balıkçılar, yalnızlık, insanlık halleri ve deniz kokusu onun dünyasını belirler.
Ada’nın Yaratıcı Kadınları:
Sessizlikten Evrenselliğe
Tiraje Dikmen⁷
Büyükada doğumlu olan Tiraje Dikmen, Paris’te Léopold Lévy’nin öğrencisi oldu. Büyükada’daki atölyesi, Türkiye’de modern soyut sanatın üretim merkezlerinden biri hâline geldi.
Aliye Berger⁸
1903’te Büyükada’da doğan Aliye Berger, Türkiye’nin en önemli gravür sanatçılarındandır. 1954 Yapı Kredi Resim Yarışması’nda birincilik kazanan Güneşin Doğuşu, Ada’nın kültürel hafızasında özel yer tutar.
Fahrelnissa Zeid⁹
Uluslararası alanda tanınan soyut sanatın “prensesi” Fahrelnissa Zeid’in Ada ile bağları, onun ışık ve renk kullanımını derinden etkiledi.
Adanın Belleğindeki Sanatçılar:
Bilinenler ve Unutulmaya Yüz Tutanlar
Adalı Avni¹⁰
Hakkında çok az kayıt bulunan bu ressam, Ada sakinlerinin sözlü tarihinde yaşamaktadır.
İlber Ahmed Veli¹¹
Çok sayıda Büyükada yağlıboya peyzajı bulunan sanatçı, Fıçı Bar’ın ünlü duvar resmiyle bilinir. Biyografisi hâlâ araştırılmayı beklemektedir.
Kıyıdaki Portre Ressamı¹²
1980–1990’larda Büyükada iskelesi yakınlarında çalışan Orta Asyalı kadın portre ressamı, Ada’nın gündelik hayatının unutulmaz figürlerindendir.
Yavuz Saraçoğlu¹³
Çağdaş Adalı ressam Saraçoğlu, Ada peyzajlarını yoğun bir duygusal atmosferle tuvale aktarmaktadır.
İlhan Baran¹⁴
Modern Türk müziğinin önemli bestecilerinden Baran, yaz aylarında Büyükada’daki evinde beste yapmış; kuyruklu piyanosunun sesi Ada sessizliğiyle bütünleşmiştir.
Güncel ve Yeni Kuşak Sanatçılar:
Ada’nın Yükselen Sesleri
Erdem Yılmaz – Figüratif Ressam¹⁵
Ada’nın ışığını ve mimarisini figüratif resimlerinde işleyen genç kuşak ressamlardandır.
Dora Günel – Çağdaş Seramik Sanatçısı¹⁶
Seramik çalışmalarında Ada’nın organik formlarını soyutlayan Günel’in atölyesi Ada kültürünün yeni duraklarındandır.
Murat Germen – Fotoğraf Sanatçısı¹⁷
Ada’nın doğal dokusunu ve dönüşümünü belgeleyen fotoğraf serileriyle uluslararası tanınırlığa sahiptir.
Ece Ayhan Gökyüzü Atölyesi – Genç Şiir Kolektifi¹⁸
Yazın boyunca açık şiir okumaları düzenleyerek Ada’nın edebiyat çizgisini genç kuşaklara taşımaktadır.
Gülru Taner – Multidisipliner Performans Sanatçısı¹⁹
Ada’nın doğal ve tarihi mekânlarını performanslarına dahil eden Taner, mekân odaklı çağdaş sanatın önemli temsilcilerindendir.
Arda Çakır – Dijital Sanat ve Yapay Zekâ²⁰
Eski Ada kartpostallarını yapay zekâ ile yeniden yorumlayan çalışmalarıyla Ada’nın dijital hafızasına katkı sağlamaktadır.
İdil Marmara – Genç Yazar²¹
Ada’nın toplumsal dönüşümünü kısa denemelerinde ele alan yeni kuşak edebiyat sesidir.
Kültürel Miras Çağrısı
Tiraje Dikmen’in evi, Aliye Berger’in anıları, eski atölyeler, duvar resimleri, genç sanatçıların üretim mekânları ve Fikret Parlak gibi çağdaş yaratıcıların atölyeleri, Ada’nın kültürel belleğinin önemli parçalarıdır.
Bu mirasın korunması, Büyükada’nın yalnızca bir tatil mekânı değil; geçmişten geleceğe uzanan bir sanat adası olarak varlığını sürdürmesi için gereklidir.
Haluk Direskeneli – Kasım 2025
Dipnotlar
1. M. Ş. İpşiroğlu, Osman Hamdi Bey ve Dönemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
2. Kaya Özsezgin, Fikret Mualla, Türkiye İş Bankası Yayınları.
3. Abidin: Bir Dünya, Yapı Kredi Yayınları.
4. Ahu Antmen, Hale Asaf ve Türk Modernizmi, Akbank Kültür Yayınları.
5. İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Arşivi.
6. Sait Faik Abasıyanık Müzesi kayıtları.
7. Galeri Nev ve İstanbul Modern arşivleri.
8. Yapı Kredi Resim Yarışması 1954 arşivleri.
9. Tate Modern & Deutsche Bank Koleksiyonu katalogları.
10. Sözlü tarih derlemeleri.
11. Büyükada yerel basını, 1980–2000.
12. Ada fotoğraf arşivleri.
13. Yavuz Saraçoğlu sergi katalogları.
14. MEB Devlet Konservatuvarı kayıtları.
15. Genç ressamlar sergi katalogları.
16. İstanbul Tasarım Haftası katalogları.
17. Murat Germen fotoğraf bienali kayıtları.
18. Genç şiir kolektifi etkinlik kayıtları.
19. Gülru Taner performans arşivleri.
20. Dijital sanat sergileri ve medya sanat arşivleri.
21. Genç yazarlar platformu.
⸻
