Büyük ölçekli şantiyeler, açık deniz platformları, denizaltılar ve uzun yol gemileri gibi alan kısıtının belirgin olduğu çalışma ortamlarında, personel konaklaması uzun süredir özel çözümler gerektirmektedir. Bu bağlamda literatürde “hot bunking” olarak adlandırılan uygulama, farklı vardiyalarda çalışan personelin aynı yatak veya uyku alanını dönüşümlü olarak kullanması anlamına gelir.¹
Uygulama ilk olarak askeri denizcilik alanında, özellikle denizaltılarda ortaya çıkmıştır. Sınırlı hacim, ağırlık kısıtları ve operasyonel zorunluluklar nedeniyle, her personel için ayrı bir yatak tahsis edilmesi her zaman mümkün olmamıştır. Bu nedenle, görevde olmayan personelin kullandığı yataklar, vardiya değişimlerinde diğer personele devredilmiştir. Bu sistem, operasyonel sürekliliği korumaya yönelik zorunlu bir çözüm olarak değerlendirilmiştir.²
Uzun Yol Gemileri ve Açık Deniz Uygulamaları
Benzer konaklama düzenleri, özellikle uzun yol ticari gemilerinde ve bazı açık deniz (offshore) tesislerinde de uygulanmıştır. Gemilerde yük kapasitesini ve operasyonel alanı maksimize etme hedefi, yaşam alanlarının asgari ölçülerde tasarlanmasına yol açmıştır. Personel sayısının arttığı veya vardiya döngülerinin sıklaştığı dönemlerde, dönüşümlü yatak kullanımı pratik bir çözüm olarak gündeme gelmiştir.³
Ancak zaman içinde yapılan değerlendirmeler, bu uygulamanın hijyen, uyku kalitesi ve personel sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratabildiğini göstermiştir. Denizcilik güvenliği alanındaki çalışmalar, yetersiz dinlenmenin dikkat kaybına ve operasyonel hatalara yol açabileceğini ortaya koymaktadır.⁴
Şantiye ve Saha Kurulum Tesislerine Yansıması
Hot bunking pratiği, son yıllarda bazı büyük ölçekli kara şantiyelerinde ve geçici saha kurulum tesislerinde de görülmektedir. Özellikle uzak coğrafyalarda, hızlı mobilizasyon gerektiren projelerde, konaklama altyapısının sınırlı olması bu tür uygulamaları teşvik edebilmektedir.⁵
Kısa vadede alan ve maliyet tasarrufu sağlayan bu yaklaşım, orta ve uzun vadede farklı riskleri de beraberinde getirir. Yetersiz ve düzensiz dinlenme koşulları; çalışan performansında düşüşe, iş kazası riskinde artışa ve personel sirkülasyonunun hızlanmasına neden olabilmektedir. Bu durum, özellikle yüksek riskli endüstriyel faaliyetlerin yürütüldüğü sahalarda daha belirgin hâle gelmektedir.⁶
Standartlar ve Değişen Yaklaşımlar
Günümüzde birçok uluslararası denizcilik ve endüstriyel standart, dönüşümlü yatak kullanımını sınırlamakta veya belirli koşullar dışında kabul etmemektedir. Bunun temel gerekçesi, çalışan sağlığı, hijyen ve operasyonel güvenlik konularında artan farkındalıktır.⁷
Modern proje ve filo yönetimi anlayışı, konaklama koşullarını yalnızca lojistik bir ayrıntı olarak değil, iş sağlığı ve güvenliğinin ayrılmaz bir parçası olarak ele almaktadır. Bu çerçevede, her personel için kişisel ve sürekli bir uyku alanı sağlanması, sürdürülebilir ve güvenli operasyonların önemli bir unsuru olarak değerlendirilmektedir.⁸
Genel Değerlendirme
Hot bunking, belirli tarihsel ve operasyonel koşullar altında ortaya çıkmış, zorunluluk temelli bir uygulamadır. Ancak günümüz şantiye, denizcilik ve açık deniz faaliyetlerinde, bu pratiğin insan sağlığı ve güvenliği boyutlarıyla yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir. Alan ve maliyet optimizasyonu ile çalışan refahı arasındaki dengenin gözetilmesi, uzun vadeli operasyonel başarı açısından belirleyici olmaya devam etmektedir.⁹
⸻
Dipnotlar
1. Hot bunking / hot racking kavramı, askeri ve denizcilik literatüründe yaygın olarak kullanılan bir terimdir.
2. Denizaltı tasarımı ve personel yerleşimi üzerine yapılan klasik denizcilik çalışmaları.
3. Ticari gemilerde yaşam alanı planlaması üzerine IMO ve sektör raporları.
4. Denizcilikte yorgunluk (fatigue) ve seyir güvenliği ilişkisine dair emniyet araştırmaları.
5. Büyük ölçekli EPC projelerinde geçici saha konaklama uygulamalarına ilişkin saha gözlemleri.
6. İş sağlığı ve güvenliği literatüründe dinlenme koşulları ve kaza ilişkisi.
7. Uluslararası denizcilik ve offshore konaklama standartları (IMO, ILO, sektör rehberleri).
8. Modern proje yönetimi ve insan odaklı tasarım yaklaşımları.
9. Sürdürülebilir operasyon ve insan faktörü odaklı endüstriyel yönetim çalışmaları.
⸻
