ABD’de su şebekesinde kullanılan kurşun borular sağlığa zarları nedeniyle sökülürken, Türkiye’de de 50-60 yıl önce kurşun boru kullanıldığı, eski yapıların tesisatlarında hala kurşun boru bulunabileceği uyarısı yapıldı.
Aleyna Sevim – ABD yönetimi, ülke genelinde dokuz milyon kurşun su borusunu sökme kararı aldı. Plan uyarınca, 10 yıl içinde 30 milyar dolara mal olacak çalışmayla ABD genelinde evlere su taşıyan yaklaşık 9 milyon boru değiştirilecek.
Kurşun borular, geçmiş yıllarda ucuz, paslanmaya dayanıklı ve kaynak yapılması kolay olması nedeniyle Türkiye’de de tercih sebebiydi. Ancak sonrasında sağlıkla ilgili endişeler nedeniyle alternatif sıhhi tesisat malzemelerine geçildi. Şu an evlerde su boruları için genelde bakır ve galvanizli çelik borularla polipropilen evsaflı özel plastik borular tercih ediliyor. Ancak 50-60 yıl önce yapılan binaların tesisatında kurşun boru döşenmiş olabileceği belirtilerek sağlık için bunların mutlaka değiştirilmesi gerektiği vurgulandı.
Eski yapılara dikkat
İSKİ yetkilileri, İstanbul’un altyapısında kurşun boru olmadığını belirterek, “Bunlar çok eskiden kullanılan bir teknoloji. Şu an mevcutta, çelik, düktilfont, o-pvc, hdpe gibi malzemeler kullanılıyor” bilgisini paylaştı.
Su Politikaları Derneği Başkanı Dr. Dursun Yıldız, eski yapıların su tesisatlarında hala kurşun boruların bulunabileceğini açıkladı. Türkiye’de 19 milyona yaklaşan konut stokunun yüzde 48’inin 35 yaşın üzerinde olduğu ifade eden Yıldız, “Bu durumda bu eski binaların su tesisatlarının gerek su kaybı gerekse su kalitesi açısından incelenmesinde fayda var. Yerel yönetimler de abonelerini bilgilendirmeli ve talep eden abonelerine su kalitesinin ölçümü ve su kullanımı konusunda yardımcı olmalı. Kırsal kesimdeki çok eski konutların su tesisatları gözden geçirilmeli. Bir binada eski kurşun borular hala kullanılıyorsa veya içme suyu tesisatında kurşun malzemeler bulunuyorsa, içme suyunda kurşun kirliliği riski artabilir. Kurşun, eski su borularından, boru bağlantılarından sızabilir veya suyun temas ettiği kurşun içeren malzemelerden çözünerek suya karışabilir. Ülkemizde 10 milyona yakın konutun kentsel dönüşümle yenilenmesi bekleniyor. Akıllı yeşil binalara yönelerek hem depreme dayanıklı hem de doğa dostu akıllı su ve enerji verimliliği olan binalar oluşturabiliriz” dedi.
Başta Avrupa şehirleri olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde şebeke suyu temel içme suyu kaynağı. Ancak Türkiye’de bir süredir çoğu evde şebeke suyu yerine damacana su kullanılıyor.
Kalbi vurur!
İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Ekoloji Ve Hidroklimatoloji Ana Bilim Dalı’ndan Prof. Dr. Zeki Karagülle, konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı: “DSÖ verilerine göre şebeke suları veya içme suyunda bir miktar (0.015 mg/L) kurşun bulunabilir. Sürekli ve fazla miktarda kurşuna maruz kalmak kardiyolojik sorunlara (hipertansiyon) ve böbreklerde ciddi sağlık sorunlarına yol açar. Yüksek miktarda kurşuna maruz kalmak çocuklarda ise büyüme geriliği ve öğrenme sorunlarına yol açıyor. Hamilelerde de erken doğuma ve bebekte büyüme geriliğine yol açıyor. Dolayısıyla şebekelerde çok uzun yıllardır kurşun kullanılmıyor.”
ABD’nin kurşundan kurtulma planı!
■ Biden yönetimi içme suyundaki kurşunu azaltmak için 9 milyon kurşun borunun değiştirilmesi planını duyurmuştu. 10 yıllık öneri özellikle çocukları, beyin ve sinir sisteminde kalıcı hasara neden olabilecek kurşun maruziyetinden korumayı amaçlıyor.
■ Çevre Koruma Ajansı, şehirlerdeki kurşun boruların sökülmesi işleminin yaklaşık 30 milyar dolara mal olacağını belirtiyor. Plana göre, proje maliyetinin büyük bölümünü kamu kurumları karşılayacak. Bu da vergi ödenleyenlere yansıtılabilecek.
■ Kamu kuruluşlarının kurşun boruları, her yıl yüzde 10 oranında değiştirmeleri ve boru stoklarını takip etmeleri gerekecek.
■ Numunelerin yüzde 90’ında milyarda en az 10 parça kurşun bulunması halinde su sağlayıcılar, müşterilere su filtreleri sağlamak zorunda kalacak.
■ Doğal Kaynaklar Savunma Konseyi’nin 2021’de yaptığı bir analize göre, Amerikalıların % 56’sı (186 milyon kişi), 2018 ile 2020 yılları arasında milyarda birden fazla kurşun içeren içme sistemlerinden su kullandı. 7 milyon kişi de milyarda 15 parça kurşunu aşan içme sistemlerinde su hizmeti aldı.
Sağlığı nasıl bozuyor?
■ Kurşun çevresel olarak yaygın bulunan ağır bir metaldir ancak ciddi toksik etkileri söz konusu. Çocuklarda beyin gelişimine zarar verebilecek güçlü bir nörotoksin olan kurşunun, demir veya çinkonun aksine insan vücudunda bilinen hiçbir faydası yok. Normalde vücutta veya kanda kurşun bulunmaması gerekiyor.
■ Kurşun kirliliği küçük yaşlardaki çocuklarda mental ve nöropsikolojik işlevlerde geri dönüşsüz bozukluklara neden olabilir.
■ Anne karnında veya çocukluk çağında kurşuna maruz kalma abortus, fetal gelişme geriliği, psikolojik ve kognitif gelişme bozuklukları ile sonlanabiliyor.
■ Çocuklarda kandaki kurşun düzeyi 50 μg/L üzerine çıktığı zaman klinik bir bulgu olmasa bile kurşun birikmesi nedeniyle büyüme, hafıza, zeka ve davranış tiplerinde değişiklik ve etkilenme başlayabilir.
■ Kurşun zehirlenmesinin en önemli etkisi infantlarda oluşan zeka ve öğrenme üzerindeki olumsuz etkilerdir. Son çalışmalarda kandaki kurşun düzeyine ters orantılı olarak IQ düzeyinin azaldığı kanıtlanmıştır. Kan kurşun düzeyindeki her 100 μg/L artışta IQ yaklaşık 6 puan düşüyor.
