Dünyada 50’den fazla ülkede uygulanan yağış artırım metotları, Türkiye’de de kuraklığa çare olabilir. Türkiye’de daha önce denenen yöntemle bulutların içerisinde bulunan ama yağışa dönüşmeyen su zerreciklerini yağışa dönüştürmek mümkün.
Aleyna Sevim – Kuraklık nedeniyle birçok bölgede barajlar dip seviyelere inerken, tarımsal üretim için de etkili yağışlar bekleniyor. Kuraklığı azaltmak için bulutlara bazı müdahalelerde bulunulabileceğini gündeme getiren CNN TÜRK Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen, Milliyet’e yağış artırım projelerinin nasıl yapılabileceğini anlattı.
Dünyada Amerika, Çin, İran, Yunanistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi 50’den fazla ülkede yağış artırma metotları kullanıldığını belirten Prof. Dr. Şen, “Bulutlara belirli metotlarla müdahale edilerek, yağışı artırabilir, doluyu, sisi önleyebilir ve kar yağışının etkisini artırabilirsiniz” dedi.
Gümüş iyodür
Yağış artırım proje veriminin yüzde 15-35 arasında değiştiğini anlatan Orhan Şen, yağmur artırım metodunu şöyle açıkladı:
“Metodu uygulamak için tek şart, bulutun olması. Bulut içerisinde yeterli miktarda su zerrecikleri olmalı. Bulutların bazılarında bu zerrecikler büyümüyor ve yağış halinde aşağıya inemiyor. Bulutun tabanında bu su zerrecikleri birbirleriyle birleşmezler ancak başka bir çekirdek etrafında birleşirler. Bu çekirdek de bulut içerisindeki suyun kristal yapısıdır. Bu çekirdekler ya buz kristalleri, ya hava kirleticileri veya deniz üzerinden kopmuş tuzlar olur. Eğer su zerrecikleri toplanıp yağmur damlası oluşturacak çekirdek bulamıyorlarsa bulut yağışa geçmez. Öncelikle bulutların altında uçacak bir uçakla çekirdek ve sıvı su ölçümleri yapılır. Aşağıda meteorolojik radarın başında olan meteoroloji uzmanı da pilotla haberleşir. Eğer sıvı miktarı yeterli ama tanecik azsa, gümüş iyodürlü yağmur fişeği ateşlenir. Gümüş iyodür, bulut içerisine fişeklerinin yakılmasıyla duman şeklinde atılır. Bir yağmur fişeğinde 50-100 gram arasında gümüş iyodür vardır. Bunlar elektronik olarak yanar ve o bölgeye tanecik ilave edilir. Su zerrecikleri tanecik bulduğu için yapışıp büyür.”
20 dakikada yağış
“Örneğin bir bulut Terkos Gölü, Büyükçekmece ve Başakşehir üzerini kapladı. Biz o bulutun Terkos üzerindeki kısmına bu tohumlamayı yaparız” diyen Şen, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Tohumlama yaptıktan yaklaşık 20 dakika sonra yağış başlar. Bulutun örneğin Terkos Gölü’ne geldiği zaman yağışa geçmesi için ne kadar geride tohumlama yapılması lazım diye hesaplanır. Böylelikle belki de Terkos Gölü üzerinden sonra yağışa geçilecekti ama biz onu öncesinden tetikliyoruz. Bu genelde barajların olduğu yerlerde yapılır.”
Prof. Dr. Şen, geçmiş yıllarda yapılan yağış artırım projelerinin hepsinde yer aldığını belirterek, “Bu proje şu an Türkiye’de gayet rahatlıkla yerli ve milli kaynaklarla yapılabilir. Geçmiş senelerde bu uygulamayı İstanbul Belediyesi, Ankara Belediyesi içme suyu barajlarına, şu anki ismi SOCAR, eski ismi PETKİM şirketi de kendi barajına yaptırdı. Ben hepsinde vardım” dedi.
Dolu için de kullanılıyor
Prof. Dr. Şen, aynı metotla dolu önleme çalışmasının da yapılabileceğini anlatarak şunları kaydetti: “Metot aynı olmak üzere değişik elemanlar kullanarak doluyu, sisi önleyebilirsiniz ve kar yağışını da artırabilirsiniz. Piyasada doluyu önleyeceğini söyleyen birçok sanayi ürünü aleti var. Bunlara para vermek parayı çöpe atmaktır. Bilimsel açıdan esas mesele doluyu büyümeden küçültmek ve yağmura dönüştürmektir.
1 metreküp havada iki tane çekirdek olduğunu düşünürsek burada su varsa yaklaşık iki santim çapında damlacık üretirler. Ama biz bunun içerisine 100 tane daha tanecik koyarsak bu dolu taneciklerinin çapı 0.4 mm olur. Dolu büyümez ve bir an evvel aşağıya düşer.”
