Bölgesel enerji dengeleri açısından analitik değerlendirme
Bu Analiz Neden Yazıldı?
Enerji piyasaları artık yalnızca ulusal sınırlar içinde değerlendirilemez. Özellikle Doğu Akdeniz ve Balkanlar’da, bir ülkenin şebeke yatırımları, üretim kompozisyonu ve sınır ötesi bağlantıları; komşu ülkelerin arz güvenliği, fiyat oluşumu ve yatırım kararlarını doğrudan etkilemektedir.
Bu çalışma, Yunanistan’ın 2026 elektrik piyasasına ilişkin yönelimlerini anlamanın, Türkiye başta olmak üzere bölge ülkeleri için neden stratejik fayda sağladığını ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Komşu ülkelerin hangi alanlara yatırım yaptığını, hangi teknolojilerden çıktığını ve hangi altyapıları önceliklendirdiğini bilmek, enerji politikası ve özel sektör kararları açısından her zaman avantaj sağlar.
KAPASİTE VE ÜRETİMDE DEĞİŞEN DENGE
2024 yılı sonu itibarıyla Yunanistan’ın toplam kurulu elektrik gücü yaklaşık 27 GW seviyesine ulaşmıştır. Bu kapasitenin çok büyük bölümü:
• güneş,
• rüzgâr,
• büyük hidroelektrik
kaynaklarından oluşmaktadır. Yenilenebilir ve hidroelektrik kapasite toplamda 24 GW’ın üzerine çıkarken, doğal gaz ağırlıklı fosil yakıtlı santrallerin kurulu gücü 3 GW’ın altına gerilemiştir.
Üretim tarafında da benzer bir eğilim söz konusudur. Yenilenebilir kaynaklar yıllık talebin büyük kısmını karşılarken, doğal gaz santralleri daha çok dengeleyici ve esnek kapasite rolüne itilmiştir. Linyit ise, çevresel kısıtlar ve ekonomik dezavantajlar nedeniyle sistemden hızla çıkmaktadır.
ADALARDA DÖNÜŞÜM VE ŞEBEKEYE BAĞLANTI STRATEJİSİ
Yunanistan’ın en kırılgan enerji alanlarından biri, uzun yıllar boyunca bağlantısız ada sistemleri olmuştur. Dizel ve fuel-oil santrallerine dayalı bu yapı:
• yüksek maliyet,
• yüksek emisyon,
• düşük verim
üretmiştir. 2024 itibarıyla bazı ada gruplarında fuel-oil kaynaklı üretim hâlâ binlerce GWh düzeyindedir.
Bu tabloyu değiştiren en kritik adım, Girit’in ana karaya yüksek voltaj denizaltı kablolarıyla bağlanmasıdır. 2025’te fiziki olarak tamamlanan bu bağlantının 2026’da tam kapasiteyle işletmeye alınması beklenmektedir.
Bu gelişme:
• adalardaki fosil yakıt tüketimini azaltacak,
• yenilenebilir enerji entegrasyonunu artıracak,
• sistem maliyetlerini aşağı çekecektir.
Benzer bağlantı projeleri Kikladlar ve On İki Ada için de aşamalı olarak planlanmaktadır.
KARA VE DENİZDE HİDROKARBON ARAMALARI: ÇELİŞKİ Mİ, GEÇİŞ STRATEJİSİ Mİ?
Yunanistan, enerji dönüşümünü hızlandırırken aynı zamanda kıyı-ötesi hidrokarbon aramalarını da tamamen terk etmemiştir. İyon Denizi ve Girit’in güneyinde açılan arama bloklarına, uluslararası büyük enerji şirketleri ilgi göstermektedir.
Bu yaklaşım:
• kısa ve orta vadeli arz güvenliği,
• jeopolitik çeşitlendirme,
• yerli kaynak potansiyelinin test edilmesi
açısından savunulurken; AB’nin uzun vadeli karbonsuzlaşma hedefleriyle dikkatli bir denge kurulması gereğini de beraberinde getirmektedir.
DOĞU AKDENİZ BORU HATLARI: STRATEJİK AMA UZUN VADELİ
Doğu Akdeniz doğal gazının Avrupa’ya taşınmasına yönelik projeler, 2026 perspektifinde hâlâ stratejik ama belirsiz konumdadır.
• EastMed Boru Hattı, teknik ve finansal zorluklar nedeniyle henüz nihai yatırım kararına ulaşamamıştır.
• Kıbrıs–Mısır bağlantısı, LNG altyapısı üzerinden daha modüler bir seçenek olarak öne çıkmaktadır.
Bu projelerin olası etkileri 2026’dan ziyade 2030 sonrası dönemde hissedilebilecektir.
DENİZALTI ELEKTRİK KABLOLARI VE “YEŞİL KÖPRÜ” HEDEFİ
Yunanistan’ın asıl stratejik ağırlığı, fosil yakıtlardan ziyade elektrik enterkonnektörlerine kaymış durumdadır:
• Girit bağlantıları,
• İsrail–Kıbrıs–Yunanistan HVDC hattı,
• Mısır–Yunanistan elektrik bağlantısı
Bu projeler, Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz’in güneş–rüzgâr potansiyelini Avrupa pazarlarına taşımayı hedeflemektedir. Ancak düzenleyici uyum, finansman ve siyasi riskler kısa vadede belirleyici olmaya devam edecektir.
SINIR ÖTESİ ELEKTRİK TİCARETİ: NET İHRACATÇIYA DOĞRU
2024 yılında Yunanistan, net elektrik ihracatçısı konumuna geçmiştir. İtalya başlıca ihracat pazarı olurken, Bulgaristan önemli bir ithalat kaynağı olmuştur.
Mevcut sınır ötesi iletim kapasitesi yaklaşık 2,8 GW seviyesindedir. Yeni yatırımlar tamamlandıkça, özellikle yüksek güneş ve rüzgâr üretimi dönemlerinde ihracat potansiyeli daha da artacaktır.
2026 İÇİN STRATEJİK ÖNCELİKLER
2026’ya giderken Yunanistan’ın elektrik piyasasında üç temel eksen öne çıkmaktadır:
1. Ada Entegrasyonu
– Girit bağlantısının tam verimle işletilmesi ve diğer adaların hızla şebekeye bağlanması.
2. Şebeke Esnekliği
– Depolama, talep tarafı katılımı ve esnek gaz santralleriyle yenilenebilir dalgalanmalarının yönetilmesi.
3. Politika Tutarlılığı
– Yenilenebilir ihracatı hedeflerken hidrokarbon aramalarını geçiş dönemi mantığıyla sınırlayan dengeli bir strateji.
Yunanistan’ın 2026 elektrik piyasası görünümü, ülkenin fosil yakıtlardan çıkışta kararlı, elektrik altyapısında ise bölgesel merkez olma iddiasını güçlendiren bir çizgi izlediğini göstermektedir. Bu dönüşümün dikkatle izlenmesi, Türkiye ve diğer komşu ülkeler açısından stratejik öngörü ve yatırım planlaması bakımından açık bir fayda sunmaktadır.
⸻
Dipnotlar
1. Yunanistan İletim Sistemi Operatörü (IPTO/ADMIE) yıllık raporları
2. Yunanistan Enerji Düzenleyici Kurumu (RAE) piyasa verileri
3. Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı (ENTSO-E)
4. Avrupa Komisyonu – TEN-E ve PCI proje dokümanları
5. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) – Yunanistan ülke profilleri
6. AB Enerji Geçişi ve Enterkonnektör projeleri teknik değerlendirmeleri
⸻
Haluk Direskeneli, 23 Aralık 2025
