1908 yılında Müşir Kazım Paşa tarafından yaptırılan işgal yıllarında İngiliz Ordu Karargahı olarak ta kullanılan Büyükada 23 Nisan caddesindeki SPLENDİD PALAS isimli 5 katlı ahşap otel binası, Türkiye’de ilk koruma kurulu olan Gayrimenkul Eski Eserler Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından Adalar’da ilk tespit edilen ve kesinlikle özgünlüğünün korunması gereken sivil mimarlık örneklerindendir. 1.sınıf tarihi eser olan ve bundan 4-5 sene öncesine kadar özgün yapısı büyük ölçüde korunmaya çalışılan yapı son dönemde ilgili koruma kurumlarının ilke kararlarına ve kanunlara aykırı olarak bir ticari ranta kurban edilmiştir. Adalı meşhur bir inşaatçının ile her taşın altından çıkan eski ilçe başkanı mimarın ve T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Yüksek Kurulunun 05.11.1999 gün ve 660 sayılı ilke kararında belirtilen “ özgün yapı elemanlarının korunarak aslına uygun ve işinin ehli sanatkarlar eli ile yapılması “ esası hiçe sayılarak ek’teki resimlerde de görüleceği üzere yazılı izin(ruhsat) olmadan belediye başkanın da görmezden gelmesi ile Kurulun titiz çalışma gözetiminden kaçarak inşaata başlamışlar ve yapıldığı yıllardaki özgün malzemeler kullanmak yerine piyandaki ucuz, vasıfsız, tarihi eserlerde kullanılamayacak inşaat malzemeleri ile alel acele yapmanın telaşına düşmüşlerdir.
Tescilli eski eser herhangi bir konutta bile yapılamayacak kadar aykırı olan onaylı restorasyon projesiz ve onaylı proje müellif izni olmaksızın yapılan esaslı onarım esnasında orjinalinde horosan harcı olması gereken yerlere çimento harcı kullanılmış ve yapının temelinden çatısına kadar heryerinde içte ve dışta orijinal yapı elemanları sökülerek yerlerine yapı ile ilgisi olmayan yeni teknoloji piyasa ürünleri monte edilmiştir.
Bu yapılan esaslı onarım eğer gerçekten binanın yapı ömrünü koruması için gerekli ise yapılması gereken ilgili koruma kuruluna rölöve, restitisyon ve restorasyon projelerinin sunulması, gerekli izinlerin alınması,otelin kapatılması, restorasyon için inşaat ruhsatı alınması, SGK ve vergi yönünden kayıt altına alınması, restorasyonun akabinde yapılan uygulamanın eğer dokuya uygun ise iskan izni verilmesi ve akabinde tekrardan otel çalışması için işyeri ruhsatı alınması olmalıdır.Restorasyon projesine aykırılık olması halinde ( şu anki yapılan basit onarım adı altında yapılan kaçak ve orjinaline aykırı esaslı onarım) işyeri ruhsatı verilmemesi ve aykırı inşai faaliyet için 3194 sayılı imar yasasının ilgili maddeleri gereği para cezalarının uygulanması, adli makamlara bilgi verilmesi ve her türlü vergi muafiyetinin sonlandırılarak geriye doğru 5 yıllık vergi, vergi zayi ve cezaların tahsili gerekmektedir.(Adalar’da son 1 sene içinde birçok binada uygulanmıştır) Aksi takdirde milyonlarla ifade edilecek bir kamu zararı oluşacak ve en ufak bir kusurundan dolayı aylardan beri kapalı mühürlü olan her sene onbinlerce liralık para cezaları ödeyen diğer aykırılıkları olduğundan bahsedilen otellere yapılanların çifte standart olduğu düşünülecektir.
Tescilli eski eserlerde en basit tamir, bakım, onarım işleri bile T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurul onayına tabidir. Söz konusu otel haline çevrilmiş olan bina Büyükada’nın en nadide 1. Sınıf tarihi eseridir.
O binayı alan her kim olursa olsun bilinmelidir ki o bina bir nevi devlet malıdır. Sahibinin kısıtlı mülkiyet hakkı bulunmaktadır. Sahibi olduğu eski eser binada istediği değişikliği yapma hürriyeti yoktur.
Tapusu ve satım hakkı sahibinde olmasına rağmen eski eser niteliği ile Devlet korumasında olup penceresinden, çatısındaki kiremitlerin aktarılmasına kadar yapılacak her acil bakım amaçlı inşaii işlem için mutlak Kuruldan izin almaları gerekmektedir. Yoksa sahibi “ne var ki akan damın kiremitini değiştiriyordum” diye masumane sayılacak bir bakım işleminden çok ağır hapis cezaları ile karşı karşıya gelebilir. Sahibinin bu mülkü alırken tapudaki kayıtlarından 1. Derece eski eser olduğunu bilmesi ve kaç senedir bu mülk üzerinde ise o kadar senede dış cephelerin boyanmasından tutun, çatı aktarımlarına kadar bina ile ilgili tüm bakım, onarım faaliyetlerinde Kurula müracaat edilmiş olması gerekmekteydi. Dolayısıyla bu tür bakım, onarım işlemlerinde Kurulun isteyeceği projeler hazırlanmadan özellikle bina dış cephesinde hiçbir tadilat yapılamaması eski eserin bağlı bulunduğu 2863 S.Y gereğidir.
Bu tip eski eserlerde en önemli çalışmalar bina dış cephelerinde olmaktadır. Tarihi eserin dört bir dış cephesinin ayrı ayrı fotoğraflanmalı, detay fotoğrafları ayrı çekilmeli ve koruma kuruluna rölöve, restitisyon ve restorasyon projeleri ile birlikte sunulması, gerekli izinler için müracaat edilmesi, restorasyon için inşaat ruhsatı alınması zorunludur. Böylesine tarih kokan 1. Derece eski eserin başka türlü çatısındaki kiremitin bile değiştirilmesi mümkün olmamalı iken, ekteki fotoğraflar incelendiğinde Kurul onaylı projeler olmadan yapılması düşünülemeyecek her türlü inşai faaliyeti yapıldığı anlaşılmaktadır. Tarihi bir yapının mümkün olan oranda tüm özgün detayları ile korunması esas olmalıyken, cephe yüzeylerinde yer alan çeşitli motifler, süslemeler, eli böğründe, payanda vb. detayların yeniden üretimi işlemleri için gerekli olan kalıpları ölçümleri alınmadan işlem yapıldığı görülmektedir.
Tarihi eserlerde dış cephe onarımları yapılacaksa en dikkat edilmesi gereken detaylar motif ve süslemeler iken fotoğraflarda yer alan süslemelerin harap edildiği tarihi eser süslemelerin tahrip/yok edildiği anlaşılmaktadır.
Yine detaylı çekilen fotoğraflardan tarihi eserin tüm dış cephe ahşap kaplamalarının değiştirildiği görülmektedir. Binanın tüm dış cephe detaylarının aslına uygun yapılıp yapılmadığı ya da ne kadarının aslına uygun yapıldığı da belli olmamaktadır.
Bu işlem devlet koruması altındaki bir tarihi eserde yapılamayacak inşai faaliyettir. Adalar Belediyesinin bu çapta büyük onarıma Kurul kontrolü olmadan izin vermesi mıntıka mühendisini, İmar Müdürünü, Teknik Başkan Yardımcısını ve o mıntıkanın zabıtalarını sorumlu kılar. En basit suçlamayla görevi ihmalden yargı karşısına çıkmaları gerekir.
Mademki dış cephe komple değiştirilecektir ki resimlerden değiştirildiği görülmektedir yapılması gereken dış cephedeki tüm detaylı süs, söve, payandaların kalıpları çıkartılıp özgün malzemeler kullanılarak kopyaları üretilecek, olmaz ise İmitasyon parçalar ile aslına yakın olmak kaydı ile yeniden yerlerine monte ederek doğal ve gerçek detayların montajının yüzeylere yapılması kurul gözetiminde yapılması gerekmekteydi. Süsleme parçalarının dökümleri ise bire bir doğal taş veya kargır parçanın renk, doku ve diğer özellikleri taklit etmeliydi.
Renk, doku ve hat çizgileriyle asıl cephe detayları modellenmeli, hazırlanan kalıplara yapılan dökümlerin ardından yerlerine alıştırılarak uyum içerisinde montajlarının yapılması sağlanmalıydı. Sütun ve sütun başlıkları, eli böğründe, payanda, harpuşta, kat silmesi, mihrap, hutbe, söve vb. taş oyma ve işleme işlemleri başıboş istenildiği şekilde kolaya kaçılarak yapılmamalıydı.
Gelecek kuşaklara bırakılacak en önemli tarihi eserlerden biri olan SPLENDİD PALAS tarihi eserlerin uzun süren titiz çalışmaları ile otelin işlemesini geciktirecek çalışmalarından kurtulunması için proje çalışmalarına hiç girilmediği, çalışan ekiplerin yaptıkları işin birinci derece tarihi eser olduğunun bilincinde olmadan lakayt ile çalıştıkları fotoğraflar ile sabittir.
Binanın toprak ile temas ettiği kısımlardan rutubet aldığı düşünülerek bina etrafı kazılmış ve toprak altında kalan kısımlarına, özgün malzemesi olan horosan harcı ile yapılmayıp, Plywood kalıp konularak 10 cm beton perde döküldüğü mevcut tarihi künklerin kırılarak yerine PVC borular ile yağmur iniş borularını ve pis su giderlerini topladıklarını, bina toprak altında kalan kısımlara mebran ile izolasyon yapıldığı fotoğraflar ile sabittir.
Bina tarihi eser olup PVC yağmur iniş boruları kullanılması mümkün değildir. Eski eserlerde özgün malzeme kullanılması zorunlu olup o yıllarda kullanılan yağmur iniş boruları olan bakır, kurşun en kötü çinko yağmur iniş boruları kullanılmalıydı. Hatta tarihi kanal taşları ile yapılan kanalizasyonu giderinin dahi aynı şekilde çıkan taşlar ile örülüp toprak altında kalan tarihe de sahip çıkılmalıydı.
Eğer ki Adalar Belediyesi bu çalışmalara göz yummayıp anında işi durdurup 2863 S.K Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Zarara Uğramasına Sebebiyet Vermek Suçu (2863 Sayılı KTVKK md. 65/a) “Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının zarara uğramasına sebebiyet vermek” olarak adlandırılabileceğimiz fiil, KTVKK’nin 65/a maddesi ile suç olarak tanımlanmıştır. Bu norma göre, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının yıkılmasına, bozulmasına, tahribine, yok olmasına veya her ne suretle olursa olsun zarara uğramalarına kasten sebebiyet verenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasıyla cezalandırılır ve 3194 s.k göre işlem yapılsa idi mal sahibi ve yüklenici firma mutlaka Kurul prosedürlerini yerine getirecek ve 1. Derece Tarihi Eser bu şekilde baştan savma kolay, çabuk olsun diye amiyane tabir ile yalap şalap yapılamayacak adeta katledilmeyecek idi.
Maalesef piyasada şu anda tarihi eserlerde bulunan süslemelerin strafor benzerleri bulunmaktadır. Çok ucuz ve bir yapıştırıcı ile kolayca monte edilebilinen bu elemanlar kısa sürede çevresel etkenlerden bozulmakta ufalanıp yok olmaktadır. 1. Derece eski eser olan SPLENDİD PALAS otel olarak kullanıldığı için sahipleri tarafından bir gün işletilememesinin maddi kayıplarından kurtulmak için bu tip malzemeler kullandıkları da fotoğraflardan görülmektedir. Aslına uygun, özgün malzeme ile restorasyon eski eserlerin olmazsa olmaz kuralı bu yapıda ihlal edilmiş ve Belediye yetkilileri de göz yumarak görevlerini kötüye kullanmışlardır.
Bu yapılan basit bir onarım değildir. Esaslı onarım yapılmış ancak rölöve, restitisyon ve restorasyon projelerinin sunulması, eski hal fotoğraflarının bir klasörle sunulması, detay çizimlerini yapılmış olması ve gerekli izinlerin alınması/ruhsatın alınması, SGK iş yeri açılışının yapılmış olması ve vergi yönünden kayıt altına alınması, restorasyonun akabinde yapılan uygulamanın kurulun restaratörlerince kontrolü sonucunda eğer dokuya uygun imalat yapılmış ise iskan izni verilmesi, aksi takdirde tespit edilen yanlış uygulamaların düzeltilmesi için süre verilmesi akabinde tekrardan otel çalışması için işyeri ruhsatı alınması olmalıdır. Restorasyon projesine aykırılık olması halinde ( şu anki yapılan basit onarım adı altında yapılan kaçak ve orijinaline aykırı şekilde yapılan esaslı onarım) işyeri ruhsatı verilmemesi ve aykırı inşaii faaliyet için 3194 sayılı imar yasasının ilgili maddeleri gereği para cezalarının uygulanması, adli makamlara bilgi verilmesi ve her türlü vergi muafiyetinin sonlandırılarak geriye doğru 5 yıllık vergi, vergi zayi ve cezaların tahsili gerekmektedir.(Adalar’da son 1 sene içinde birçok binada uygulanmıştır)
Bilindiği üzere Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu gereğince Tapu kütüğüne “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” kaydı konulmuş olan taşınmaz mallar her türlü vergi, resim ve harçtan muaf tutuluyordu.
SPLENDİD PALAS’da otel olarak kullanıldığı için tarihi eser olarak emlak vergisi de dâhil olmak üzere vergi muafiyeti olsa da 6552 yasa kapsamında emlak vergisinin %50’ni, temizlik vergisini tamamını ödemesi gerekmekteydi. Ancak yine aynı yasaya göre tarihi eserin onarımında ve daha sonra yapılan ruhsata aykırı eklentileri olması durumunda bu muafiyette ortadan kalkmakta olup geriye doğru muafiyetlerin hepsinin talep edilmesi söz konusu olabiliyordu. Adalar Belediyesi bu kanunun çıkması ile birlikte tüm Adalar’da oluşturdukları ekipler ile Adaların %85’i tarihi eser olan binalarını denetlemeye başlamış ve ahşap pencereleri PVC olarak çift cam yapan tüm mal sahiplerini özgün malzeme kullanmadıkları nedeni ile yapılarının Tarihi Eser statüsünden normal bina statüsüne girdiği gerekçesini ileri sürerek her birinden astronomik rakamlarda emlak vergisi, vergi ziyası,3194S.K 32 mad. Göre para cezası kesmiş ve bu tip pencere değişimi yapan Adalılardan çok fahiş paralar toplamıştı.
11.09.2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6552 sayılı Kanun MADDE 98 – 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 21 inci maddesinin mülga fıkralarından sonra gelen ilk fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye bu fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Tapu kütüğüne “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır” kaydı konulmuş olan taşınmaz kültür varlıkları ile arkeolojik sit alanı ve doğal sit alanı olmaları nedeniyle üzerlerinde kesin yapılanma yasağı getirilmiş taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları olan parseller her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Ancak, büyükşehir belediyesi sınırları içinde yer alan ve yukarıda nitelikleri belirtilen taşınmazlardan basit usulde vergilendirilenlerin dışında ticari faaliyetlerde kullanılanlar hakkında emlak vergisinin yarısı ve çevre temizlik vergisinin tamamına ilişkin bu muafiyet hükmü uygulanmaz.”
Ayrıca;
“Getirilen kesin yapılanma yasağına aykırı olarak tesis edilen yapılar, bu yapıların yapıldığı parseller ve kanunlara aykırı eklentileri bulunan taşınmaz kültür varlıkları hakkında bu yapılar yıkılıncaya veya aykırılıklar giderilinceye kadar yukarıdaki fıkradaki muafiyet hükmü uygulanmaz”
SPLENDİD PALAS’da da bu olmuştur. Ekteki fotoğraflardan bina yan/arka cephesinde doğal zemin hafredilerek kuranglez yapıldığı fotoğraflar ile sabittir. Bina yan/arka cephesinde yapılan kazı sonrası toprak tarafında donatıların konulup kalıp yapıldığı ve kurangelez yapıldığı net bellidir. (Kuranglez: Binaların zemin altı katlarında doğal ışık ve havalandırma saplamak için yapılan bölümdür. Bina cephesine yapışık olarak inşa eldir. Ancak statik açıdan ayrı çalışır.) – (Değişik: 17/6/1987 – 3386/3 md.) Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında, her çeşit inşaii ve fiziki müdahalede bulunmak, bunları yeniden kullanıma açmak veya kullanımlarını değiştirmek yasaktır. Onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, kazı veya benzeri işler inşaii ve fiziki müdahale sayılır.
2863 S.K. göre doğal zeminlerin hafredilmesi yasak olup, yine kanunlara aykırı olarak yapılan dış cephe kaplamalarının komple değiştirilmesi, aslına uygun yapılmayışı, PVC yağmur olukları kullanılması, bina içi mahallere çesan döşenerek döşeme betonları atılması, ek balkonlar yapılması, horosanlı sıva yerine betonarme perdeler ile binanın toprak altı kısımlarında inşaii çalışmalar yapılması, tarihi kanalların tahrip edilerek PVC kanalizasyon boruları döşenmesi işlemleri ile eski eserin 2863 S.K 9. Md. Aykırı davranıldığından 65. Maddedeki cezai şartların oluştuğu, vergi açısından da eski eserin muafiyetinin “kanunlara aykırı eklentileri bulunan taşınmaz kültür varlıkları hakkında bu yapılar yıkılıncaya veya aykırılıklar giderilinceye kadar yukarıdaki fıkradaki muafiyet hükmü uygulanmaz maddesine göre” tamamen kalktığı anlaşılmaktadır.
Adalarda tescilli ve ya tescilsiz binaların en ufak bir kusurundan dolayı aylardan beri kapalı mühürlü olan her sene on binlerce liralık para cezaları ödeyen oteller mevcut iken SPLENDİD PALAS’da otele bu ayrıcalıklar neden yapılmaktadır.
Kanunlar herkese eşit uygulandığı takdirde yasa dışı işlemi yapmış da kapalı olan oteller, binalar için söz söyleme hakları olamaz. Ancak SPLENDİD PALAS’daki aykırılıklar üstelik tescilli bir binada yapılan ve resimlerle bir bir tespit edilen fiziki müdahaleler karşısında Adalar Belediyesinin istediğine ne karşılığı göz yumduğu, istemediklerine de yapı tatil tutanakları tutulup, mühürlemeler yapılmasına, daha sonra mühür feklerinden savcılığa suç duyurularında bulunmalarına ve cezalar alınmasına neden olmalarının hakkaniyetle bağdaşmadığını aradaki bu çifte standarttın ranttan kaynaklandığını anlamamak mümkün değildir.
Adalar Belediyesi Reisinin meşhur kuyruk ekibi aldıkları bağışlar ile ününü adalar dışını bırakın Türkiye dışına taşımıştır. Bilindiği üzere Adalarımızın Kozmopolit yapısından gayri Türkiye’mizdeki azınlıkların en yoğun olduğu ilçedir. Bu Türk vatandaşı olan azınlıkların yurtdışı bağlantıları süreklilik arz etmekte ve yılda en az bir iki defa yurt dışına çıkmaktadırlar. Yurt dışındaki tanıdıkları, akrabaları, eş, dostları, kendi meclislerindeki sohbetlerinde Adalar İlçesindeki Belediyenin meşhur kuyruk takımının bağışları aldıklarında kendilerine tanıdıkları kanunlar karşısında DOKUNULMAZLIK zırhını anlata anlata bitiremediklerini tarafımıza iletilmektedir.
Maalesef Meşhur Prens Adalarımızın Türkiye dışında bu şekilde tanınıyor, konuşuluyor olması bizleri derinden yaralamaktadır. Ama tüm bu yazılanlara karşın Belediye Reisinin sessizliğini koruması da bu çarkın içinde bizzat yer aldığını bize düşündürmekte olup “balık baştan kokar” atasözünü bize hatırlatmaktadır.
Sonuç olarak; SPLENDİD PALAS’da yapılanlar ortada olup görevlileri geçtik direk Atilla Aytaç’a buradan sesleniyoruz. Bu çifte standart uygulamalarınızdan vazgeçin. Kanunları herkes için eşit uygulayın. K. Çekmeceden getirttiğiniz Yaşar Kıroğlu’nu ortaya atıp arkadan seyredip benim bir şeyden haberim yok demeyin. Buna artık küçük çocuklar dahi inanmaz. Etrafınıza aldığınız Adalar’da nam yapmış olan inşaatçı, mimar üçlemeleri ile Adalar’daki kanunsuzlukları ört bas edemezsiniz. En sonunda gideceğiniz yer bellidir.
Şükrü Abanoz
