Yaz aylarında Büyükada, İran’dan gelen turistlerle adeta canlanır. Lokantalarda ve adabüste onlarla iletişim kurmak, farklı kültürlerin bir araya geldiği hoş bir deneyim sunar. Karşılaştığımız İranlılar, genellikle iyi eğitimli, nazik ve kibar insanlar olarak dikkat çeker. Bu, iki ülke arasındaki tarihî ve kültürel bağların günlük hayatta da kendini gösterdiğinin bir göstergesidir.
Tarihten Gelen Geleneksel Dostluk
İran topraklarında, özellikle Selçuklular başta olmak üzere birçok Türk devleti kurulmuştur. Dilimizdeki İran etkisi hâlâ hissedilir; dini ve kültürel açıdan Arap kültüründen çok İran kültüründen etkilenmişizdir. Türkçe bilen bir kişi, İran’da başka bir dile ihtiyaç duymadan rahatça iletişim kurabilir.
Türkiye’nin sınır komşuları arasında tarihsel ve kültürel bağları güçlü, geleneksel dostları bulunmaktadır. Bunlardan biri de İran’dır. Türkiye-İran ilişkileri derin bir geçmişe dayanır ve her iki ülke için stratejik öneme sahiptir. 1648 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile belirlenen sınır, günümüzde hâlâ korunmakta olup, bu durum iki ülke arasındaki istikrarın sembolüdür.
İran, Batılı ülkelerin uyguladığı ambargolara rağmen bağımsızlığını koruma ve savunma sanayisini geliştirme konusundaki kararlılığıyla dikkat çeker. Hürmüz Boğazı üzerindeki stratejik kontrolü ve enerji kaynakları, İran’ı uluslararası ilişkilerde önemli bir aktör hâline getirmektedir.
İran’ın Kültürel ve Tarihsel Katkıları
İran’ın 5.000 yıllık köklü tarihi, medeniyetler arası etkileşim ve kültürel zenginliklerle doludur. Türkiye, Orta Asya’dan Anadolu’ya göç ederken İran topraklarından geçmiş ve bu süreçte İslam dünyasına dair birçok bilgiyi İran’dan öğrenmiştir. İlmi, sanatı ve kültürüyle İran, Türkiye’nin tarihî ve kültürel gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.
Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’yi ziyaret eden ilk yabancı devlet başkanı, İran Şahı Rıza Pehlevi olmuştur. Bu ziyaret, iki ülke ilişkilerinde tarihi bir dönüm noktasıdır. Şah’ın ziyareti sırasında ilk Türk operası Özsoy bestelenmiş ve sahnelenmiştir. Bir aylık tren yolculuğu ile gerçekleşen bu ziyaret, dostane bağların pekişmesine katkı sağlamıştır.
Günümüz İlişkileri ve Bölgesel Etki
Günümüzde İran İslam Cumhuriyeti, kendine özgü bir demokrasi anlayışına sahiptir. Zaman içinde özellikle kadın hakları konusunda olumlu değişimler gözlemlenmektedir. Rejim farklılıklarına rağmen Türkiye ve İran, karşılıklı anlayış ve saygıya dayalı bir ilişki sürdürmektedir. İran’ın geliştirdiği Bavar-373 gibi hava savunma sistemleri, bölgesel caydırıcılık açısından önemli bir role sahiptir.
Büyükada’da, yaz aylarında gelen İranlı turistleri görmek, tarihî bağların ve kültürel yakınlığın somut bir yansımasıdır. Bu küçük ada, hem misafirperverliği hem de iki ülke arasındaki dostluğun sembolü niteliğiyle dikkat çeker.
⸻
Haluk Direskeneli
