Büyükada, İstanbul’un en çok ziyaret edilen turistik bölgelerinden biridir. Yaz aylarında ve hafta sonlarında ada nüfusu on binleri bulurken, buna paralel olarak altyapı ve kamusal hizmetlere olan talep de büyük ölçüde artmaktadır. Ancak özellikle kamuya açık tuvaletlerin sayısı ve konumu, bu artan nüfus yoğunluğuna oranla yetersiz kalmakta; hem çarşıya inen ada sakinlerini hem günübirlik ziyaretçileri zor durumda bırakmaktadır.
Belediye Denetimindeki Kamu Tuvaletleri
Adalar Belediyesi, Büyükada genelinde birkaç noktada kamuya açık tuvalet işletmektedir. Bu tuvaletler genellikle iskele meydanı çevresi, Luna Park yolu , Beltur ve arkasokaklardaki küçük meydanlarda konumlanmıştır. Ancak bu tesisler çoğunlukla eski, bakımsız ve yoğun kullanım nedeniyle hijyen sorunlarıyla karşı karşıyadır. Çoğunda kâğıt, sabun, hijyenik temizlik eksiklikleri sıkça gözlenmektedir.
Belediye ekipleri düzenli temizlik programı uygulasa da, özellikle yaz sezonunda ziyaretçi sayısının çok artmasıyla bu önlemler yetersiz kalmaktadır. Bazı tuvaletlerin jeton veya ücretli turnike sistemiyle çalışması da, kullanıcıları caydırmakta ve kalabalık dönemlerde uzun kuyrukların oluşmasına yol açmaktadır.
(Bkz. Dipnot 1)
Ara Sokaklardaki Lokanta ve Kafelerin Durumu
Büyükada’nın çarşı içi ve Nizam – Maden yönündeki ara sokaklarında çok sayıda lokanta, kafe ve pastane faaliyet göstermektedir. Ancak bu işletmelerin birçoğu kendi müşterisi dışındaki kişilere tuvalet kullanımına izin vermemektedir. Bunların çoğunda sadece alaturka tuvalet vardır. Bu durum, özellikle turist grupları, bisikletli ziyaretçiler ve çocuklu aileler için ciddi bir sorun yaratmaktadır.
Bazı işletmeler, artan yoğunluk nedeniyle ücretli tuvalet erişimi sağlamayı tercih etse de, bu uygulama standartlaşmamış ve belediye denetimi dışında kalmaktadır. Dolayısıyla hem hizmet kalitesi hem de fiyat politikası işletmeden işletmeye değişmektedir.
(Bkz. Dipnot 2)
Turizm Yoğunluğu ve Altyapı Baskısı
Büyükada’nın özellikle yaz aylarında ulaştığı yüksek turizm hacmi, kamusal alanlardaki hizmetlerin yetersizliğini daha görünür hâle getirmektedir.
• İskele çevresi ve çarşı hattı dışında, Maden Koyu, Aya Nikola, Dilburnu Tabiat Parkı ve Aya Yorgi Yolu gibi bölgelerde yeterli sayıda tuvalet bulunmamaktadır.
• Piknik alanlarında geçici seyyar tuvaletler kurulsa da, bu çözümler kısa süreli ve hijyen açısından risklidir.
• Adadaki su temini ve atık su altyapısı, artan kullanım talebini karşılamakta zorlanmaktadır.
(Bkz. Dipnot 3)
Çözüm Önerileri
Büyükada’nın sürdürülebilir bir turizm destinasyonu olabilmesi için, kamu tuvaletlerinin sayısı ve kalitesinin artırılması şarttır. Bunun için:
1. Yeni ve modern modüler tuvalet üniteleri kurulmalıdır. Güneş enerjili, su tasarruflu sistemlerle donatılmış bu üniteler çevre dostu bir çözüm sunabilir.
2. Temizlik ve bakım hizmetleri özel sektör-belediye iş birliğiyle profesyonel şekilde yürütülmelidir.
3. Kafeler ve lokantalarla protokol yapılarak, belirli bir ücret karşılığında kamuya açık tuvalet kullanımı sağlanabilir.
4. Özellikle bisiklet ve yürüyüş rotaları üzerinde, haritalarda ve yönlendirme tabelalarında tuvalet noktaları açıkça belirtilmelidir.
(Bkz. Dipnot 4)
Büyükada’nın tarihi, kültürel ve doğal güzellikleri, ziyaretçilerin rahat ve temiz bir ortamda vakit geçirmesiyle anlam kazanır. Kamuya açık tuvaletlerin yetersizliği, bu deneyimi gölgeleyen basit ama önemli bir sorundur.
Adalar Belediyesi’nin mevcut tesisleri yenilemesi ve yeni alanlarda hizmet noktaları açması, hem adalıların yaşam kalitesini artıracak hem de turizmin sürdürülebilirliğine katkı sağlayacaktır.
⸻
Dipnotlar
1. Adalar Belediyesi 2024 Yılı Faaliyet Raporu, “Temizlik İşleri Müdürlüğü Hizmet Alanları”, s. 37-38.
2. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Turizm Denetim Birimi, Adalar İlçesi Ticari İşletmeler Alan Araştırması Raporu, 2023.
3. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Adalar İlçesi Altyapı Durum Raporu, 2022.
4. European Green Destinations Initiative, Sustainable Tourism Infrastructure Guidelines, Brussels, 2021.
Yazar: Haluk Direskeneli – Kasım 2025
⸻
