14 EYLÜL İLK YARDIM GÜNÜ KUTLU OLSUN

Dünya İlk Yardım Günü, her yıl Eylül ayının 2. Cumartesi günü, ülkelerin kendi koşullarına uygun olarak hazırlanan, ortak ilk yardım mesajlarını içeren, çeşitli kurum, kuruluş ve halkın katılımı ile gerçekleştirilen etkinliklerle kutlanıyor.

Bu yıl 14 Eylül’de kutlanacak olan İlk yardım gününün teması ise, “Savunmasız Gruplar (Engelliler, Yaşlılar, Zarar Görebilirliği Yüksek Kişiler) İçin İlk Yardım” olarak belirlenmiştir.

İLK YARDIMIN TARİHÇESİ

Dünyada ilk yardım uygulamaları eski Mısır, Roma ve Yunan dönemine dek uzamaktadır ancak kayıtlı olarak yapılan ilk işlemler 11. YY da haçlı şövalyeleri tarafından kayda alınmıştır. Ancak uzun süre bu uygulamalar dolandırıcıların elinde kötü amaçlı ve o zaman ki terminolojiye göre büyü denebilecek dinsel bir seremoni ile birlikte uygulanmıştır. Eğer Taş devrinde yapılmış olan yara ağızlarını kapatma teknikleri de sayılırsa ilk yardımın insanlık kadar eski olup tıbbın İLK dalı olarak kabul edilmesi gereken bir dal olduğunu görürüz.

Bilinen insanlık tarihi süresince kazalar, savaşlar ve afetler sonucu yaralanan ve acil sağlık sorunuyla karşılaşan hasta ve yaralılar için çeşitli tıbbi girişimler yapılmıştır. Günümüzden 5000 yıl önce Mısır’da acil tıbbi müdahalelerin geliştirildiği ve uygulandığı, eski Yunan ve Roma uygarlıklarının ilkyardım ve savaş meydanlarından yaralıların taşınması ile ilgili uygulamalar yaptıkları bilinmektedir. 11.yy. da St. John şövalyeleri, haçlı seferleri sırasında savaş alanlarında yaralananların cephe gerisine taşınması ve tedavi edilmesi için çalışmalar yapmış lardır. Tarihte ilk ambulans benzeri araç, atlı arabalarla 1487 yılında Malaga kuşatması sırasında İspanyol ordusu tarafından kullanılmıştır.

Modern anlamda ilk yardımın kurucusu Esmarch’tır. Savaşta yaralanan kişilere bakım  vererek ilk yardımın önemini ortaya koyan, ayrıca 1871 yılında Dr. Mayor tarafından geliştirilen üçgen sargının yaygın olarak kullanımını sağlayan Esmarch’tır Birinci ve ikinci Dünya Savaşlarında çok sayıda hasta ve yaralı kara ambulansları yanında hastane trenler, gemiler, uçak ve helikopterler ile hastanelere taşınmış, özellikle Kore ve Vietnam savaşları sırasında askeri helikopterler yoğun bir şekilde yaralıları taşıma amacı ile kullanılmışlardır. Daha sonraki yıllarda Almanya ve İskandinav ülkelerinde Hava Kurtarma Örgütleri kurulmuş ve bu hizmetlere yönelik personel yetiştirilmeye başlanmıştır. 1960 yılı sonlarına doğru ABD ve Fransa’da ambulanslarda paramedikler ve hekimlerin görev almaya başlaması ile birlikte daha hızlı ve kaliteli acil sağlık hizmeti sunulmaya başlandı.1972 yılında Amerikan Ulusal Bilim Akademisinin acil tıbbın ABD’deki sağlık sisteminin en zayıf halkası olduğunu açıklaması üzerine, ayrı bir tıp disiplini olarak tanımlanan acil sağlık hizmetleri, o günden itibaren hızla gelişerek, dört farklı yetki ve eğitim düzeyindeki ambulans personeli ve acil çağrı karşılama görevlisi ve özel finansal yapısı ile sağlık hizmetleri içinde ayrı bir yere sahip oldu.

Ambulans Servislerinin, tarihsel gelişim içindeki organizasyonel yapısına baktığımızda, ülkeler arasında o ülkedeki yerel koşullara özgü bazı temel farklılıkların ortaya çıktığı görülür. Örneğin Amerika ve Kanada gibi ülkelerde, itfaiye, polis ve ambulans ekiplerinin tek bir merkezden yönetildiği ve her türlü acil çağrının (sağlık, güvenlik, yangın, patlama, saldırı vb.) özel eğitimli personeller tarafından karşılanarak gerekli ekiplerin olay yerine yönlendirildiği vegüvenlik teşkilatının daha ön planda olduğu bir sistem kurgulanmıştır. Bu organizasyonda, o bölge veya şehirde görev yapan polis, itfaiye ve ambulans ekiplerinin yerel yönetimlere bağlı olmasının getirdiği bir kolaylık vardır. Sorumluluk ve finansmanın tek bir yerde toplanması bu ekiplerin idaresi ve desteklenmesinin önünü açmaktadır. Ambulanslarda eğitim düzeylerine göre tıbbi yetkileri farklı olan paramediklerin görev yapması ve itfaiye istasyonları dışındaki hastanelere bağlı ambulansların mobil olarak devamlı hareket halinde olması diğer bir avantajlarıdır. Hekimler eğitim ve uygulamalarda tıbbi kontrol görevini üstlenmiştir. Sistemde genel olarak üç tip ambulans, iki sağlık personeli ile görev yapmaktadır. İsrail’de de benzer bir sistem uygulanmakta, ancak bulundukları bölgenin özelliği ve karşılaştıkları travma ağırlıklı vakalar nedeni ile askeri personel ve helikopterler sistemde ağırlıklı olarak kullanılmakta, travma merkezlerine bağlı çalışılmaktadır.

İLK YARDIM GÜNÜ NEDİR?

Dünya İlk Yardım Günü, kazalar ve ani hastalık durumunda tıbbi yardım gelinceye kadar yapılabilecek ilk yardım uygulamaları hakkında toplumun bilgilendirilmesi, toplumda ilk yardım eğitimlerine yönelik duyarlılık oluşturulması, toplum bireylerine herkesin yaşam kurtarmak amacıyla  ilk yardım öğrenmek ve uygulamak için yeterli kapasiteye sahip olduğu bilincinin kazandırılması, ilk yardım konusuna yerel otoriteler ile basının ilgi ve desteğinin çekilmesi, “İlk Yardım Gönüllüsü” sayısının artırılması gibi amaçlarla, Uluslararası Kızılay ve Kızılhaç Dernekleri Federasyonunca belirlenen esaslar doğrultusunda, 2001 yılından beri her yıl 100’ü aşkın ülkede Ulusal Dernekler tarafından Eylül ayının ikinci Cumartesi günü kutlanmaktadır.

İLK YARDIMIN AMACI NEDİR?

Yaralı  kişinin hayatının korunması ve mevcut durumunu iyileştirmek öncelikli amaçtır. Hayatın kurtarılması her şeyden önce gelir. Yani yaralı bir kişide hayatı tehdit eden bir durum varsa bu durumun ortadan kaldırılmasına çalışılmalıdır. Örneğin; yaralı soluk alıp veremiyorsa bunun sağlanması gerekir. İlk yardımın öncelikli amaçlarını şöyle toplama mümkündür. Bunlar şunlardır.

A. Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak.

B. Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak.

C. Yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek.

D. İyileşmeyi kolaylaştırmak.

E. Hayat kurtarmak.

F. Durumunu korumak.

G. Sakatlıkları önlemek

Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu, ilk yardımın insanlık adına rol alma ve hayat kurtarmak için ayrım gözetmeksizin insan onurunun korunması adına gösterilen faaliyet olduğunu, bu nedenle herkesin ilk yardımı öğrenmesinin gerektiğini belirtiyor.

Dünya İlk Yardım Günü etkinliklerinin amaçlarını ise, halkın ilk yardım ile ilgili basit uygulamaların hayat kurtardığını, her bireyin ilk yardım öğrenmek ve hayat kurtarmak için yeterli potansiyele sahip olduğunu fark etmelerini sağlayarak ilk yardım öğrenmeye teşvik etmek, ilk yardımı öğrenmenin ne kadar kolay olduğunu göstermek, ilk yardım konusunda yerel otoritelerin ve basının ilgi ve desteğini artırmak, toplum tabanlı ilk yardım faaliyetlerinde paydaşlarla işbirliğinin ve sponsorların artmasını sağlamak, ilk yardım hizmetleri konusunda herkesin sorumluluk taşıması ile ilgili toplumsal bilinç oluşturmak ve “İlk Yardım Gönüllüsü” sayısını arttırmak oluşturuyor.

Prof. Dr. Arzu DENİZBAŞI

İstanbul İli Anadolu Güney Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği

Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi