Diyabet Nedir?

Diyabet, kan şekeri yüksekliği ile seyreden bir metabolizma hastalığıdır. Kan glukoz seviyesinin aşırı derecede yükselmesiyle (hiperglisemi) sonuçlanan metabolik bir bozukluktur.

Vücutta kan şekerinin düzenlenmesi pek çok sayıda kimyasal madde ve hormonun karmaşık etkileşimi sonucunda sağlanır. Şeker metabolizmasının düzenlenmesinde rol oynayan hormonlardan en önemlisi pankreas dan salgılanan  insülin hormonudur. Ülkemizde yaklaşık 40 milyon diyabetli olduğu bilinmektedir. Diyabetin bir çok sebepleri bulunmaktadır. Aileden gelen bir öykü yoksa sağlıklı beslenme ve hareketli yaşamla bu hastalıktan kurtulabiliriz.

Günlük yaşamımızı da etkileyen bu hastalıkla yaşamda bazı şeylere dikkat etmemiz gerekiyor. Özellikle diyabetli çocuklar için okulda ve tüm bireyler için beslenme, fiziksel aktivite konuları hakkında toplumda dikkat edilmesi gerekenlere bir göz atalım

                                       OKULDA DİYABET;

• Diyabetli çocukların okul yaşamı boyunca sağlıklarının korunması ve kendilerini güvende hissetmeleri için öğretmenler ve ailelerin yakın işbirliğine ihtiyaç vardır.
• Diyabetli çocukların sınıflarında kan şekeri ölçümüne ve insülin yapmalarına izin verilmeli, bunun için uygun mekan/revir oluşturulması sağlanmalıdır ve çocuğun izni alınarak gerekirse diyabet konusunda diğer öğrencilere bilgi verilmelidir.
• Diyabet tedavisinde beslenme planlaması çok önemlidir ve diyabetli çocukların ara öğün almalarına ihtiyaç vardır. Bu nedenle diyabetli çocukların sınıflarda ara öğün almalarına izin verilmelidir.
• Diyabetli çocuklar kan şekerinin yüksek olduğu dönemlerde arkadaşlarına göre daha sık tuvalete gitme ihtiyacı duyabileceklerinden bu konuda anlayış gösterilmelidir.
• Diyabetli çocukların en az 3 ayda bir doktor kontrolüne gitmeleri gerektiği için randevu günlerinde izinli sayılmaları ve hastaneye ekstra gidiş ve yatışlarının gerekmesi halinde rapor istenmelidir.
• Diyabet kan şekeri yüksekliği ile seyreden bir hastalık olmasına karşın diyabetli çocukların kan şekerleri fazla insülin alınması, az yenmesi ve öğünün atlanması veya fazla egzersiz yapılması gibi nedenlerle kan şekeri normal değerin altına düşebilir. Kan şekeri düşüklüğü diyabetli çocuklar için acil bir durumdur ve gerekli müdahale yapılmadığında koma gibi ağır sorunlara neden olmaktadır. Diyabetli çocuklar ve aileleri kan şekeri düşüklüğü ve tedavisi konusunda eğitilmişlerdir. Öğretmenlerin de kan şekeri düşüklüğünü tanımaları ve tedavi konusunda öğrencilere yardımcı olması gereklidir.

DİYABET BESLENMESİ;

Beslenirken nelere dikkat etmelisiniz?

Sebze, meyve ve lifli gıdalar

Taze meyve, yeşil veya sarı renkli sebzeler, kepekli ekmek, kuru baklagil ve patates karbonhidrat kaynağı olarak düşünülmelidir. Sebze ve meyve ayrıca içerdikleri lif miktarı ve vitaminler nedeniyle de tercih edilmelidir.

Tuz

Yemeklerinizde tuz kısıtlaması yapmak için doktorunuzun önerisine başvurunuz.

Yağlar

Tüm yağlar yüksek kalori verir. Yağları azaltarak şişmanlık riskini azaltmış olursunuz. Doymuş yağlardan zengin yağların kısılması, damar sertliği ve kalp krizi riskini de azaltacaktır.

Doymuş yağları oda sıcaklığında katı olmalarıyla ayırt edebilirsiniz. Ette, süt ürünlerinde ve bitkisel yağlardan yapılan katı margarinlerde bulunurlar.

Yağlı kırmızı et yerine balık, derisiz tavuk eti ve yağlı süt ürünlerini seçmeniz aldığınız doymuş yağları azaltacaktır. Zeytinyağını tercih etmeniz yine damar sertliği riskini azaltır.

Tatlandırıcı nedir?

Tatlandırıcılar şeker tadı veren ancak şekerin verdiği enerjiyi vermeyen (kalorisi olmayan) maddelerdir.

Tatlandırıcıları kullanırken doktorunuza ve diyetisyeninize danışınız. Kullanım miktarı ve türü size uygun biçimde ayarlanmalıdır.

Diyet ve diyabetik gıdalar

Üzerinde “Diyet veya diyabetikler için uygundur” yazılı olması bu yiyecekleri istediğiniz kadar tüketebileceğiniz anlamına gelmediğini unutmayınız. Bu konuda doktorunuzdan ve diyetisyeninizden bilgi alını

Diyabette egzersiz

Egzersiz diyabet tedavisinin önemli bir öğesidir. Fiziksel aktivite, yiyeceklerin parçalanması ile oluşan şekerin emilerek kana geçişinden sonra hücreler tarafından kullanılmasını hızlandırır ve kan şekerini düşürür.

Fiziksel aktivitenin yararları:

• Vücut ağırlığınızı azaltır.
• Vücut ağırlığınızı korumanıza yardım eder.
• İnsülin ve şeker düşürücü hap ihtiyacınızı azaltır.
• Kan şekerinizi ve kan basıncınızı (tansiyonu) azaltır.
• Kan dolaşımınızı iyileştirir.
• Stresin üzerinizdeki etkisini azaltır.
• Kendinizi daha dinç ve daha iyi hissetmenizi sağlar.

Fiziksel aktivitenizi artırmak için şunları yapabilirsiniz:

• Asansör yerine merdiven kullanınız.
• Arabanızı gideceğiniz yerden uzağa park ederek yürüyünüz.
• Yürüyerek gidebileceğiniz mesafelerde araba kullanmayınız.
• Otobüse bir durak sonra bininiz veya bir durak önce inerek yürüyünüz.
• Birlikte yürüyüş veya egzersiz yapabileceğiniz gruplara katılınız.
• Dışarıda egzersiz yapamayacağınız zamanlar için evde egzersiz yapmak için düzenlemeler yapınız.
• Egzersizi eğlenceli hale getirmek için müzikle, sevdiğiniz başka bir uğraşla birlikte hareketli olmaya gayret ediniz.
• Tam yarım saat yapamayacağınızı düşünerek o gün egzersiz yapmaktan vazgeçmeyiniz, daha kısa süreli de olsa egzersizinizi aksatmayınız.

Diyabet ve ayak bakımı

Kan şekeri düzensiz ve çok yüksek seyreden diyabet hastalarında ayak problemleri daha fazla görülmektedir. Bu nedenle diyabetlilerin ayaklarını her gün kontrol edip, gerekli özeni göstermesi ve özel ayak bakımı uygulaması gerekir.

Kan şekeriniz iyi bir şekilde kontrol altına alınmadıysa ayaklarınızdaki ve bacaklarınızdaki sinirlere zarar verebilir.

Sinir hasarı gelişti ise ayaklarınızda yanma, karıncalanma, batma, sıcak ve soğuğu fark edememe, hissizlik ve ağrı gibi bulgular olabilir.
Yüksek kan şekeri aynı zamanda atardamarları tıkayarak kan dolaşımınızın bozulmasına neden olabilir.
İyi bir kan dolaşımının olmaması yaraların iyileşmesinde gecikmeye ve iltihaplanmaya neden olabilir.

Sinirleriniz ağrı duyusunu iletemediği için küçük yaralar siz fark etmeden büyüyebilir, iltihaplanabilir. Bu nedenle, ayaklarınızda şişlik, kızarıklık, nasır, çatlak, yara veya yüzeysel kesik olup olmadığını her gün kontrol ediniz.

• Nasırlar oluşuyorsa hekiminizle konuşarak tedavisine başlayınız.
• Göremediğiniz yerler için ayna kullanınız veya yakınlarınızdan yardım alınız.
• Her gün ayaklarınızı ılık su ve sabunla yıkayınız. Asla sıcak su kullanmayınız. Sinirleriniz sıcaklık duyusunu iyi iletemiyor olabilir ve oluşabilecek yanıkları fark etmeyebilirsiniz.
• Ayaklarınızı, özellikle parmak aralarınızı yumuşak bir havlu ile kurulayınız.
• Topuklarınızdaki kurulukları topuk taşı ile sürterek inceltiniz.
• Cildiniziyumuşak ve nemli tutmak için nemlendirici bir losyon kullanınız (parmak araları hariç).
• Tırnak batması olup olmadığını ve tırnaklarınızın uzunluğunu kontrol ediniz.

Diyabet ve sigara

Nikotin, kılcal damarların daralmasını hızlandırır ve dolaşımı bozar. Diyabet de damar yapısını bozduğundan zararlı etkiler daha da artmış olur. Sigara içerek böbrek rahatsızlıkları, göz ve sinir bozuklukları riskini daha da artırmış olursunuz.

Diyabet ve diş sağlığı

Şeker içeren ortamlar bakterilerin çoğalmasına neden olur. Özellikle kan şekeri kontrolsüz seyreden diyabetlilerde tükürükte bulunan yüksek şeker miktarı bakterileri davet eder ve kolaylıkla diş eti iltihabı ve çürükler ortaya çıkar.

Diş eti hastalıklarının ve diş kayıplarının önlenmesi için her şeyden önce iyi bir şeker kontrolünün sağlanması ve düzenli ağız bakımı gereklidir.

Diyabet ve yolculuk

Diyabetliler kısa ya da uzun süreçli seyahate çıkacaklarında özel bazı durumlara dikkat etmeleri gerekir.

Özellikle insülin kullanan diyabetliler seyahat süresince yetecek ve biraz da fazla miktarda insülini yanlarında bulundurmalıdırlar.

İnsülinin aşırı ısınmaması (araç içinde yaz günleri) ya da donmaması (uçakta valiz içinde olması) gibi durumları düşünerek mutlaka insülinlerini yanlarında bulundurmaları uygun olur. Uzun süreli yolculuklarda insülin ve yemek düzenlerini aynı saat (2,5-3 saat) aralıklarında sürdürmeleri gerekir. Çok sıcak havalarda insülin pompası ile dolaşmaları doğru değildir. Kullandıkları insülin haricinde depo olarak kullanılacak insülinler mutlaka donmayacak biçimde buzdolabında saklanmalıdr. İnsülin direkt olarak güneşte kalmamalıdır.

Adalar Tolum Sağlık Merkezi