İBB’nin 14 Kasım Pazartesi günü yapılan meclis toplantısında Faruk AYDIN imzalı kapsamlı bir deprem sunumu gerçekleşti. Sunumda olası bir Marmara depreminde yapılması ve alınması gereken tedbirler detaylı olarak anlatıldı.
İBB’nin 14 Kasım Pazartesi günü yapılan meclis toplantısında Faruk AYDIN imzalı kapsamlı bir deprem sunumu gerçekleşti. Sunumda, depremlerin yaklaşık % 81’i Pasifik bölgesinde, yaklaşık % 17’si Akdeniz-Alp-Himalaya kuşağında ve yaklaşık % 2’si de Okyanus ortası sırtlarda (Riftlerde) meydana geldiği belirtildi. Ayrıca toplan 77 adet toplanma alanı olduğunun altı çizildi.
Sunumda anlatılanlar şöyle;
İstanbul için en büyük doğal afet ihtimali depremdir. Deprem dünyamızın bir gerçeğidir; şöyle bir baktığımızda dünyanın oluşumundan bu yana depremler olmaktadır ve de olmaya devam edecektir. Yansıda, son 100 yılda, dünyamız üzerindeki levha sınırlarında meydana gelmiş büyüklüğü 6’dan daha büyük depremlerin dünya üzerindeki dağılımı görülmektedir. Depremlerin yaklaşık % 81’i Pasifik bölgesinde, yaklaşık % 17’si Akdeniz-Alp-Himalaya kuşağında ve yaklaşık % 2’si de Okyanus ortası sırtlarda (Riftlerde) meydana gelmektedir.
Dünya Sismik Tehlike Haritası incelenecek olur ise, depremlerin meydana geldi ği lokasyonlar ile Sismik Tehlikenin daha yüksek olduğu lokasyonlar aynıdır.
Depremler fay hatları üzerinde olmaktadır. Ülkemizde de üç ana fay hattı bulunmaktadır. Kuzey Anadolu fay hattı; İstanbul da bu fay hattın üzerinde bulunmaktadır. Doğu Anadolu fay hattı ve ege bölgesini etkileyen batı Anadolu fay hattı. Nüfusumuzun %60 ı ise bu fay hatları bölgelerinde yaşamaktadır. Yani deprem bizim bir gerçeğimizdir.
Deprem her zaman olmakta ancak bunların büyük çoğunluğu hafif şiddetli olduğundan hissetmiyoruz. İşte bu da son bir aylık dönemde büyüklüğü 3ten büyük olan depremlerin dağılımını gösteren haritamız. Görüldüğü üzere ülkemizin hemen her yerinde deprem olmaktadır
İstanbul ve civarını etkileyebilecek ve hasar verici depremler üreten Kuzey Anadolu Fayı’nın üzerinde son 100 yılda bir çok deprem meydana gelmiş ve en son olanı da bilindiği üzere İstanbul’a yaklaşık 150 km uzaklıktaki 1999 İzmit depremidir. Ancak, tablo göstermektedir ki İstanbul’un güneyinden geçen kırmızı ile gösterilen Kuzey Anadolu Fayı’nın bu bölümü suskundur ve yıkıcı bir deprem üretme potansiyeli yüksektir.
İstanbul da ki tarihi depremlere gelince; bu güne kadar kayıt altına alınan 6 ve üzeri şiddetinde toplam 48 adet deprem vardır. İstanbul depremi kuzey Anadolu Fayı üzerinde ve Marmara denizinde bulunmaktadır. Bu fayda en son 1766 yılında deprem olmuştur. Bu fayın tarihsel süreçlerine baktığımızda yaklaşık her 250 yılda bir deprem üretmiştir. Bilim adamlarının zaman zaman şu kadar yıl içerisinde deprem olabilir demeleri bu istatistiksel veriye dayanmaktadır
Özellikle son 500 yılda meydana gelmiş olan 1516, 1766, 1894 ve 1912 depremleri İstanbul’a oldukça yakındır.
Özellikle 1999 yılındaki İzmit Depreminden sonra Marmara ve civarındaki tektonik yapı ve faylar, bir çok kurum ve bilim insanı tarafından incelenmiş ve bazı ortak bulgular ortaya çıkmıştır;
-İstanbul’u etkileyecek ve yıkıcı bir deprem üretebilecek nitelikteki fay Kuzey Anadolu Fayıdır ve İstanbul’un karasal alanında olmayıp, güneyinde Marmara Denizi içerisinde yer almaktadır.
– Fayın deniz içerisindeki kısmı yaklaşık 175 km civarındadır.
– Yapılan çalışmalar göstermektedir ki İstanbul ve civarını etkileyebilecek nitelikte bir deprem olma olasılığı yüksektir.
Sunuda Fransız bilim adamı Le Pichon (löpişon) ve arkadaşlarının yaptığı ve alt sunuda da özellikle Marmara ve civarında etkili olmuş tarihi depremleri araştıran Armijo ve diğerlerince yapılan araştırmaların sonucuna göre önerdikleri tektonik model görülmektedir
Öncelikle İstanbul için deprem tehlikesi ve deprem riskini konuşmadan, bu kavramları özetle açıklığa kavuşturılmalı
Issız bir adadaki bir insan için –adada kaldığı sürece- deniz içerisinde köpek balıkları olduğu durum için, denizde köpek balığı tehlikesi vardır denilebilir. Ancak bu kişi, suya girer ise kendisi için artık köpek balığı riskinden bahsedilebilir.
Aynı şekilde, İstanbul ve civarı için daha önceki görsellerde de anlattığımız üzere, deprem tehlikesi vardır. Ancak, İstanbulda yaşayan insanlar için, yapı stoğu için, alt yapı için, ulaşım vb. için bir deprem riski mevcuttur.
Tarih, depremlerle yok olmuş şehir ve medeniyetlerle doludur. Bu güne kadar yapılan çalışmalar göstermiştir ki depremin oluşumunu önlemek mümkün değildir. Depremler de olacağına göre yapılması gereken depremin etkilerini en aza indirgemek için çalışmalar yapmaktır. İşte bu gün bu çalışmaların neler olduğunu gözden geçireceğiz.
Muhtemel depremin etkilerini en aza indirgemek için yapılan çalışmaların amacı can ve mal güvenliğini sağlamak ve tarihten bize miras kalan eserlerimizi olduğu gibi gelecek nesillere aktarmaktır. Can güvenliğinin söz konusu olduğu durumlarda kalan her şey teferruat olmalıdır. Yani deprem ve depremin etkisini azaltmak için yapılan tüm çalışmalarda özellikle kentsel dönüşüm çalışmalarında siyasi ve hamasi tutum ve de davranışlardan uzak durulmalıdır. Bu konuyu tartışmamalıyız anlamına gelmemektedir. Elbette ki tartışılmalı, fikirler beyan edilmeli ancak tek niyet en doğruyu bulmak olmalı, siyasete malzeme yapılmamalıdır. Çünkü kentsel dönüşümün fiziksel bir boyutu olduğu kadar sosyolojik bir boyutu da vardır. Sosyolojik olaylarda aynı duygu ve heyecanı paylaşmak önemlidir.
Özellikle deprem riskinin boyutlarını anlamak adına 2002 yılında İBB ve Japon İşbirliği Ajansı JICA (cayka) ortaklığında, Afet Önleme/Azaltma Temel Planı projesi gerçekleştirilmiş ve mevcut veriler ışığında; yıkıcı bir deprem olması ihtimaline karşılık oluşabilecek hasar belirlenmiştir.
Proje bileşenlerinden olan muhtemel 4 adet deprem senaryosu üzerine analizler yapılarak hasar tahminleri yapılmaya çalışılmıştır. Bu seneryolara göre 37km fay kırılması halinde 6.9 büyüklüğünde, 108km kırılması halinde 7.4, 119km kırılması halinde 7.5, 174km olarak kırılması halinde 7.7 şiddetinde deprem üreteceği görülmektedir.
Proje sonuçlarına göre muhtemel deprem senaryolarından birisinin gerçekleşmesi halinde oluşabilecek hasara dair sonuçlar görülmektedir.
Haritada olası can kaybına dair incelemede, koyu renkli ilçeler can kaybının daha çok olabileceği düşünülen yerlere işaret etmektedir.
Yine afet yönetimi gereği, İstanbul Deprem Master Planı çalışması Belediyemiz ve 4 üniversite işbirliği ile gerçekleştirilmiştir.
Master Plan; Yıkıcı bir depremin olası kötü sonuçlarını şimdiden azaltmak adına teknik, hukuki, ekonomik ve sosyal vb. çözüm önerileri ve temel ilkeleri içeren ve kamu-sivil birlikteliğine dayanmaktadır
Yine afet yönetimi gereği, İstanbul ve civarındaki depremlerin izlenmesi adına 2000 li yıllardan bu yana Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü ile işbirliği halinde yaklaşık 28 deprem istasyonu oluşturulmuş, halen uydu aracılığı ile veri transferi yapabilen 10 adet İBB deprem istasyonu Kandilli Rasathanesi işbirliğinde işletilmektedir. 18 adet ise Kandilli Rasathanesine devredilmiştir.
1996 yılında Bayındırlık Bakanlığınca hazırlanmış olan Deprem Bölgeleri/Tehlike Haritası binlerce zemin verisi ve analizi eklenerek 2007 ve 2010 yıllarında güncellenmiştir.
Eskisine göre daha fazla ve güncel veri içeren bu haritalar üzerine oturtulan hasar tahmin anazleri ile daha sağlıklı sonuçlar üretilme imkanı bulunmuştur.
Yine risk yönetimi adına, güzide şehrimizin; deniz içi topografyası, heyelan, fay vb. sorunlarının araştırılması; 2000 li yıllardan bu yana, hem üniversiteler hem de enstitüler ile bilimsel işbirliği yapılarak incelenmeye devam edilmektedir.
Bu kapsamda Marmara Denizi içerisinde yapılan Piri Reis Sismik gemisi ile yapılan sığ sismik çalışmalara ait görseller sunuda görülmektedir.
Tsunami Tehlike ve Risk Haritalarının da üretilmesi, bu kapsamda 2007 yılında İBB ve ODTÜ işbirliğinde gerçekleştirilmiştir.
Bu projeye göre, olası yıkıcı depremde, Marmarada oluşabilecek dalga yüksekliğinin en fazla 5,56 m olabileceği ve buna dair ilerleyebileceği karasal alan içlerine dair önlemler alınmıştır.
Diğer bir çalışma ise; Kamu kurumlarının ve birimlerin afetle mücadele kapasitelerini ve sosyal hasar görebilirliğine dair incelemeler ise Belediyemiz imkanları ile yapılmıştır. Megaİst projesine dair görseller, sunuda görülmektedir.
Sırası ile, kentsel risk ve kurumsal mücadele kapasitesi haritaları sırası ile görülmektedir.
Özellikle imar planlarına altlık olması amacı ile gerçekleştirilen Mikrobölgeleme projeleri kapsamında; İstanbulun güneyindeki deprem riski yüksek yoğun yerleşim yerlerine dair zemin ve deprem incelemeleri yapılmıştır. Bu proje sonuçları, planlama altlığı olmasının yanında, kentsel dönüşüm, ulaşım, kıyı yapıları vb. bir çok projeye sağlıklı veri sağlamaya devam etmektedir
İBB’nin imkanları ile, İstanbul’un düşük ölçekli (1/5000) jeoloji raporu ve haritası, İBB Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğünce gerçekleştirilmiştir.
Pilot projeler kapsamında, uzman ekipler ile 2005-2006 lı yıllarda İstanbul’un sunuda gösterilen ilçelerinde, bütün binalar yerlerinde incelenerek, olası yıkıcı bir depremin yükünü kaldırıp kaldıramayacakları hususu irdelenmiş ve sonuçlar paydaşlar ile paylaşılmıştır.
2002 yılında JICA çalışması ile ve yine 2007 yılında I. Mikrobölgeleme projesi kapsamında yinelenen İstanbul deprem hasar tahmin çalışması, 2010 yılında yine Mikrobölgeleme projeleri kapsamında -daha ayrıntılı ve güncel veriler ile (binlerce zemin verisi, güncel yapı stoğu ve alt yapı verisi vb.)- güncellenmiştir.
Sunuda, Olası bir depremde oluşabilecek hasara dair analizlerin adımları görülmektedir.
İstanbul Deprem Hasar Tahmini Projesi 2010 kapsamında, öncelikle sağlıklı ve güvenilir bir zemin irdelemesi ve buna bağlı zemin modeli üretilmiştir.
İstanbul Deprem Hasar Tahmini Projesi 2010 kapsamında üretilmiş Risk haritaları görülmektedir. Sırası ile
Olası içme suyu arızaları risk haritası, Olası doğalgaz hattı arızaları risk haritası,
Olası kapanması muhtemel yollara ait risk haritası, Olası ağır yaralı dağılımı risk haritası,
Olası ölü sayısı dağılımı risk haritası görülmektedir.
Deprem Hasar Tahmini Projesi (2010) sonuçları özet olarak görülmektedir. Bu proje sonuçları, 2002 yılındaki JICA projesi sonuçları ile kıyaslandığında farklılık olduğu görülmektedir. Bunun en temel etkeni, depreme yönelik yapılan çalışmalardır, binaların yenilenmesidir. Ayrıca bütün kamu binalarının yenilenmesi veya güçlendirilmesi, bütün altyapıların depreme dönük sağlamlaştırılmasından kaynaklanmaktadır. 16. sıradaki görsele bağlantı yapılabilir.
Açıkladığımız teknik çalışmaların sonuçlarına göre bir “Acil Ulaşım Eylem Planı” oluşturulmuştur.
Yangın, ilk yardım ve Afetlerden korunma eğitim çalışmalarına hız verilmiş ve binlerce İstanbullu bu kapsamda eğitilmiş ve halen bu çalışmalar bir çok İBB biriminde devam etmektedir.
Depremlerden hemen sonra oluşabilecek ikincil afetleri (elektrik kaçaklarına bağlı yangın vb. sorunlar, doğalgaz patlamalarına bağlı sorunlar, su baskınları vb. ) önlemek ve her açıdan güvenliği sağlamak adına deprem erken uyarı sistemi oluşturulmuştur
Afetlere müdahale maksadı ile İtfaiyemizin imkanları modern ülkelerdeki seviyeye çıkartılmıştır
Olası yıkıcı depremler sonrası yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere İBB lojistik biriminde, afetzedelere yiyecek verebilme imkanları geliştirilmiştir.
Bu kapsamda günlük 230.000 kişiye yemek verebilme imkanı mevcuttur.
Olası yıkıcı depremler sonrası yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere İBB’nin haberleşme imkanları iyileştirilmiştir.
Olası yıkıcı depremler sonrası yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere İBB iştiraklerinden olan İstanbul Halk Ekmek (İHE) vasıtası ile günlük 2,5 milyon ekmek üretme imkanı mevcuttur.
Yine bu kapsamda uzun süre dayanabilen özel ekmeklerin üretilme imkanları geliştirilmiştir.
Olası yıkıcı depremler sonrası yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere İBB iştiraklerinden olan İSKİ vasıtası ile toplanma alanlarına ve ihtiyaç duyulan yerlere su temini yapılacaktır
Depremin yıkıcı etkisini en aza indirecek çalışma, kuşkusuz kentsel dönüşüm çalışmalarıdır. Bu kapsamda bütün kamu bina ve alt yapıları depreme hazır hale getirilmiş ancak halkın barınmasını sağladığı konutlarda ise paydaşları itibariyle çok taraflı olduğu için yavaş ilerlemektedir. Kentsel dönüşüm ile ilgili 2012 yılında çok güçlü bir kanun olarak 6306 sayılı yasa çıkartılmıştır. Bu yasadan sonra çalışmalar ivme kazanmıştır. 6306 sayılı yasanın özü uzlaşmaya dayalıdır ve konunun çözümüne yönelik birçok yenilik getirmiştir. Örnek verecek olursak 2/3 çoğunluk, kira yardımı, faiz desteği gibi…
Kentsel dönüşüm konusunda konuşulacak çok konu vardır, zorluklarını konuşabiliriz, yöntemlerini konuşabiliriz ancak bu başka oturumun konusu olmalıdır. Çünkü bu başlı başına bir konudur ve konunun anlaşılabilmesi için enine boyuna konuşulması gerekmektedir. Yalnız kısaca şunu söylemem gerekir; kentsel dönüşümde başarının sırrı iki kelimede saklıdır. Birincisi şeffaflık ikincisi ise yerelliktir. Yani bu konu belediyelerimizin sahip çıkması ile başarıya ulaşabilecektir.
6306 sayılı yasa çıkınca çevre ve şehircilik bakanlığı tüm il belediyelerine ve İstanbul’da 39 ilçe belediyemize yetki devirlerini yapmıştır. Yani sorumluluk bu bana da Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyelerine aittir.
Büyükşehir belediyesinin çalışmalarını şu şekilde özetleyebiliriz:
İstanbul kentsel dönüşüm stratejik Planı:
İstanbul da yapılacak kentsel dönüşüm çalışmalarına altlık oluşturmaya yönelik, 39 ilçe için strateji ve eylemleri ortaya koymak üzere ibb ve itü ile 2015 yılında hazırlanmıştır.
İstanbul kentsel dönüşüm master planı :
bu planın vizyonu; afete duyarlı bütüncül bir kentsel dönüşümü oluşturmak. Amacı ise; kentsel dönüşüme dair çalışmaların parçacıl olarak yürütülmesinden kaynaklanan problemler sebebiyle, İstanbul’un küresel ölçekte üstlendiği rol ve sahip olduğu imkanlar dikkate alınarak, üst ve alt ölçekli planlar arasında geçiş imkanı verecek, afete duyarlı, ekonomik gelişme ve sosyal bütünleşmenin gözetildiği, yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik, sürdürülebilir bir planlama anlayışla 39 ilçeyi kapsayacak şekilde bütüncül ve kapsayıcı bir yaklaşımla İstanbul için bir kentsel dönüşüm master planı elde edilmesi amaçlanmaktadır. Bu plan ile ulaşım akslarının işleyişi, donatı ve yerleşim kurgusu, ölçeklendirme ve dönüşüm modelleri, paydaş ve aktörlerin rolleri ve mülkiyet yapısının belirlenmesi sağlanmaktadır. Üç aşamalı Planlama Sürecinde Ekonomik Plan, Öncelikli Fırsat Alanlarının Belirlenmesi ve bunların ışığında hazırlanacak detaylı Bölgesel Kentsel Tasarımların hazırlanması çalışmaları yürütülmektedir. Ve çalışmalar halen devam etmektedir.
Bakanlık – Büyükşehir – ilçe Belediyeleri işbirliği
Riskli / rezerv alan planlaması:
İstanbul da mevcutta 42 adet toplam 1.058 Ha Riskli Alan ilan edilmiş olup, 33.802 Ha büyüklüğünde 8 adet Rezerv yapı alanı bulunmaktadır.
Bu bağlamda Büyükşehir Belediyemizin kentsel dönüşüm çalışmaları farklı ölçek ve konumdaki projeler olarak devam etmektedir. Bu çalışmalar riskli alanda oturan vatandaşlarımızın güvenli konutlara kavuşması, mevcut altyapı ve ulaşım bağlantılarının dönüşümü ve üniversiteler işbirliğinde üretilen kent bütününe ilişkin üst ölçekli stratejik planlama çalışmaları olarak özetlenebilir
Bu çalışmalara örnek Bayrampaşa eski Cezaevi Alanı Kentsel Dönüşüm Projesini örnek olarak verebiliriz. Bu proje KİPTAŞ eliyle yapılmakta olup yan taraftaki mahallenin taşınmasıyla gerçekleştirilecektir.
Deprem sonrası toplanma alanlarına gelince; bu konuda yetki Başbakanlık AFAD birimindedir. Bu konu ile ilgili olarak kurumdan gelen resmi yazışmalar sonrası elde edilen bilgi 77 adet toplanma alanının olduğudur. Bu alanların nereler olduğuna dair harita görülmektedir.
Başbakanlık AFAD başkanlığınca ilan edilen 77 adet alandan sadece 11 adedinin plan fonksiyonu değişmiştir. Sunuda görülmektedir.
Ancak, vizyonu gereği bu husus ile yetinmeyen Belediyemiz; ilgili mevzuat gereği toplanma alanı olarak kullanılabilecek toplam 3567 adet –her birisi 20 hektardan büyük- toplamda 14.399 hektar alan planlamıştır.
Ayrıca, yapılan teknik ve bilimsel çalışmaların ayrıntıları ve sonuçları; resmi web sayfamızdaki “İstanbul ve Deprem”, AKOM vb. bağlantılardan takip edilebilir.
