Adalar Fayı, Marmara Denizi’nde, İstanbul’un güneyinde, Adalar civarında yer alan ve Kuzey Anadolu Fayı’nın (KAF) bir kolu olarak kabul edilen önemli bir fay hattıdır. Marmara Bölgesi’nin deprem dinamiğinde kritik bir rol oynayan bu fay, tarih boyunca çeşitli depremlere neden olmuş ve jeoloji uzmanları tarafından yakından incelenmiştir. Aşağıda, Adalar Fayı’nın tarihçesi ve önemli deprem olayları özetlenmektedir:
Adalar Fayı, Marmara Denizi’nin orta kesiminde, yaklaşık 20-30 km uzunluğunda bir denizaltı kırığı olarak tanımlanır (Armijo ve diğerleri, 2005). Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içindeki dallanmalarından biridir ve zayıf sürtünme direncine sahip olduğu belirtilmektedir (Pınar ve diğerleri, 2016). Bu özelliği, fayın büyük depremler (M7 ve üzeri) üretme kapasitesinin sınırlı olabileceğini gösteriyor.
Adalar Fayı, tarihsel olarak orta büyüklükte depremler (M6-M7 arası) üretme eğiliminde olup, 7’den büyük depremler için genellikle Ganos ve İzmit fayları gibi daha güçlü faylar öne çıkmıştır.
Adalar Fayı’nın tarihçesi, Marmara Bölgesi’ndeki deprem kayıtlarına dayanarak incelenir. İşte fayla ilişkilendirilen önemli depremler:
1509 Depremi (Büyük İstanbul Depremi):
Büyüklük: Tahmini M7,2-M7,4
İstanbul’da büyük yıkıma neden olan bu depremin Adalar Fayı ile bağlantılı olabileceği tartışılmaktadır, ancak kesin merkez üssü konusunda farklı görüşler vardır. Bazı kaynaklar, depremin Marmara Denizi’nde, Adalar Fayı’nın kuzeyinde gerçekleştiğini öne sürer.
İstanbul’da surların ve binaların yıkılması, tsunami dalgaları.
1766 Depremi:
Büyüklük: M7,2
Detaylar: Prof. Dr. Osman Bektaş’a göre, Adalar Fayı’nın ürettiği en büyük depremlerden biridir. Marmara Denizi’nde gerçekleşen bu deprem, İstanbul’da ciddi hasara yol açmıştır.
Önemi: Adalar Fayı’nın yüksek büyüklükte deprem üretebildiğini gösteren nadir olaylardan biridir.
1894 Depremi:
Büyüklük: M6,7-M7,0
Detaylar: Marmara Denizi’nde, Adalar civarında gerçekleştiği düşünülen bu deprem, İstanbul ve çevresinde hasara neden olmuştur. Adalar Fayı’nın aktif olduğunu gösteren önemli bir olaydır.
1963 Çınarcık Depremi:
Büyüklük: M6,4
Detaylar: Prof. Dr. Bektaş, bu depremin Adalar Fayı ile ilişkilendirilebileceğini belirtmiş ve depremin merkez üssünün Adalar civarında olduğunu tartışmıştır (Baştürk ve diğerleri, 2016). Deprem, 1766 depreminden sonra fayda biriken gerilimin farklı bir kilitlenme mekanizmasıyla açığa çıktığını gösterir.
İstanbul’un güney kıyılarında ve Yalova’da hasar.
2025 M6,2 Depremi (Bağlantılı Tartışmalar):
Detaylar: Prof. Dr. Bektaş’ın 2025’te yaşanan M6,2 büyüklüğündeki deprem sonrası yaptığı açıklamalarda, Adalar Fayı’nın bu depremle doğrudan bağlantılı olmasa da Marmara’daki depremselliğin bir parçası olarak değerlendirildiği belirtilmiştir. Bu olay, fayın orta büyüklükte depremler üretmeye devam edebileceğini göstermiştir.
Zayıf Fay Karakteri: Adalar Fayı, San Andreas Fayı gibi bazı büyük faylara kıyasla daha zayıf bir sürtünme direncine sahiptir. Bu, fayın büyük depremler yerine daha sık orta büyüklükte depremler üretmesine neden olur.
Bektaş’ın vurguladığı gibi, Adalar Fayı’nın deprem sonrası kilitlenme mekanizmaları zamanla değişebilir. Örneğin, 1766 depreminden sonra fayın 1963’te daha düşük büyüklükte bir deprem üretmesi, fayların dinamik yapısının karmaşıklığını gösterir.
Adalar Fayı, Marmara Denizi’nde Ganos, İzmit ve Çınarcık faylarıyla birlikte bir deprem zincirinin parçasıdır. 1912, 1963, 1999 ve 2022 depremleri, Marmara’nın batıdan doğuya doğru kırıldığını destekler (Chen ve diğerleri, 2025).
Adalar Fayı, özellikle 2025 M6,2 depreminden sonra yeniden dikkat çekmiştir. Ancak uzmanlar, fayın büyük bir deprem (M7 ve üzeri) üretme olasılığının düşük olduğunu, daha çok M6-M6,5 civarında depremlerle enerji boşalttığını belirtmektedir.
Marmara Denizi’nde yürütülen sismik çalışmalar ve denizaltı fay haritaları, Adalar Fayı’nın yapısını daha iyi anlamak için devam etmektedir. Armijo (2005) ve Pınar (2016) gibi çalışmalar, fayın sınırlarını ve davranışlarını aydınlatmıştır.
Adalar Fayı, Marmara Denizi’nde İstanbul’a yakın konumu nedeniyle her zaman deprem riski açısından önemli bir fay hattıdır. Tarihsel olarak 1509, 1766, 1894 ve 1963 gibi depremlerle aktif olduğu bilinen fay, genellikle orta büyüklükte depremler üretmektedir. Prof. Dr. Osman Bektaş’ın belirttiği gibi, fayın deprem parametrelerinin zamanla değişmesi, onun gizemini korumasına neden olmaktadır. Adalar Fayı, Marmara Bölgesi’nin deprem riski değerlendirilirken dikkatle izlenmeye devam edilmelidir.
