Adalar İlçesi, İstanbul’un Princes’ Adaları olarak bilinen bölgesi için imar planlarının tarihi 1984 yılında, alanın sit alanı olarak ilan edilmesiyle başlar. Bu, bölgenin korunması için önemli bir adımdı. 1991’de koruma amaçlı nazım imar planı oluşturuldu ve sonraki yıllarda planlar çeşitli değişiklikler ve güncellemelerle devam etti. Özellikle 2021’de özel çevre koruma bölgesi ilan edilmesi, planlama sürecinde büyük bir değişikliğe yol açtı ve yetki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na devredildi. 2023’te planlar onaylandı, ancak süreç halktan gelen itirazlarla da şekillendi.
Önemli Tarihler ve Olaylar
İlginç Detay: Özel Koruma Statüsü
Özel çevre koruma bölgesi ilan edilmesi, planlama sürecinde beklenmedik bir dönüm noktasıydı. Bu durum, yerel yönetimlerin yetkilerini sınırlandırdı ve merkezi hükümetin rolünü artırdı, bu da planların halkla daha fazla tartışma konusu olmasına neden oldu.
Adalar İlçesinin İmar Planlarının Tarihsel Gelişimi
Adalar İlçesi, İstanbul’un Princes’ Adaları olarak bilinen bölgesi, doğal ve kültürel mirasıyla tanınır. İmar planlarının tarihi, bölgenin korunması ve sürdürülebilir gelişimi açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu yazı, imar planlarının tarihsel gelişimini detaylı bir şekilde ele alacak, 1984 öncesinden başlayarak günümüze kadar olan süreci kapsayacaktır.
Tarihsel Kökler ve Erken Dönemler
Adalar’ın imar planlarının resmi tarihi, 1984 yılında Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun 234 sayılı kararıyla sit alanı bütünü ilan edilmesiyle başlar. Bu karar, bölgenin doğal ve kültürel değerlerini koruma altına almayı hedefledi. Daha önceki dönemlere dair spesifik imar planı bilgileri sınırlı olsa da, 1984 öncesinde bölgenin turistik ve yerleşim amaçlı kullanımı, plansız yapılaşma sorunlarını da beraberinde getirmiştir.
1984-1991: Sit Alanı İlanı ve İlk Planlar
31 Mart 1984 tarihli karar, Adalar’ın sit alanı bütünü olarak tanınmasını sağladı. Bu, imar planlarının temelini attı ve 16 Mayıs 1984’te geçici yapılanma koşulları belirlendi (Karar No: 291). 1991’de ise Marmara Takım Adaları Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı (NİP) oluşturuldu. Bu plan, özellikle Büyükada, Heybeliada, Burgazada, Kınalıada ve Sedefadası gibi adaları kapsayan bir koruma çerçevesi sundu. Adalar Belediyesi’nin bir duyurusuna göre, bu dönemde 1/5000 ölçekli planlar, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylandı.
1991-2018: Planların Evrimi ve Güncellemeler
1994 yılında, Marmara Takım Adaları Sit KANIP dokümanı hazırlanmış ve bu, bölgenin koruma statüsünü pekiştirmiştir. Ancak, bu dönemde planlar üzerinde önemli değişiklikler yapılmadı. 2011’de, 1/5000 ölçekli Adalar Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı, İstanbul V Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 3125 sayılı kararıyla uygun bulunmuş ve 21 Eylül 2011’de İBB Başkanı tarafından onaylanarak 21 Kasım 2011’de yürürlüğe girmiştir. Bu süreç, Adalar Belediyesi’nin resmi sitesinde detaylı olarak açıklanmıştır.
2018-2020: Yeni Plan Çalışmaları ve Katılımcı Süreçler
2018’de, önceki planların iptal edilmesinin ardından İBB Şehir Planlama Müdürlüğü, yeni plan çalışmaları başlattı (Karar No: BN:2239, 18 Nisan 2018). Bu dönemde, Adalar Ulaşım Çalıştayı (28 Ağustos 2019) ve katılımcı planlama süreçleri başlatıldı. 2019-2020 yılları arasında, İBB birimleri ve Adalar Belediyesi ile birlikte saha etkinlikleri düzenlendi. Örneğin, her ada için 5 günlük saha çalışmaları yapıldı, anketler düzenlendi ve sorunlar belirlendi. Ayrıca, ulaşım politikalarında önemli değişiklikler yapıldı: Fayton kullanımı 16 Ocak 2020’de durduruldu. ve elektrikli araçlar devreye alındı (30 Temmuz 2020).
2021: Özel Çevre Koruma Bölgesi İlanı ve Yetki Değişikliği
Haziran 2021’de, 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ve II. Taslak Strateji Belgesi, İBB Meclisi’ne sunuldu. Ancak, 4 Kasım 2021’de Cumhurbaşkanı Kararı No: 4758 ile Marmara Denizi ve Adalar, Özel Çevre Koruma Bölgesi ilan edildi. Bu karar, plan yapma yetkisini Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na devretti (Ada Gazetesi haberi). Bu durum, Ocak 2022’de planın İBB Meclisi tarafından müdürlüğe iade edilmesine
2022-2023: Bakanlık Onayı ve İtiraz Süreci
8 Nisan 2022’de, Özel Çevre Koruma mevzuatına uygun olarak düzeltmeler yapılan plan, bakanlığa iletildi. 12 Mayıs 2023’te, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı imar planları bakanlık tarafından onaylandı. Ancak, planlar askıya çıkarıldığında (28 Temmuz-28 Ağustos 2023), halktan ve sivil toplum kuruluşlarından itirazlar geldi. Örneğin, Ada Gazetesi’nde planın detayları tartışıldı ve Mimarlar Odası gibi gruplar dava süreçlerine hazırlandı.
Detaylı Zaman Çizelgesi
Aşağıdaki tablo, imar planlarının tarihsel gelişimini özetlemektedir:
| Tarih | Olay | Detaylar |
|---|---|---|
| 31.03.1984 | Sit Alanı Bütünü İlanı | Karar No: 234, koruma statüsü başladı. |
| 16.05.1984 | Geçici Yapılanma Koşulları | Karar No: 291, geçici düzenlemeler yapıldı. |
| 29.08.1991 | Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı (NİP) | Marmara Takım Adaları için koruma planı oluşturuldu. |
| 1994 | Sit KANIP Dokümanı | 1994 Marmara Takım Adaları Sit KANIP hazırlandı (URL). |
| 07.03.2011 | 1/5000 Ölçekli Plan Onayı | Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı No: 3125, 21.09.2011’de İBB tarafından onaylandı. |
| 18.04.2018 | Yeni Plan Çalışmaları Başladı | Karar No: BN:2239, önceki planların iptalinden sonra. |
| 28.08.2019 | Adalar Ulaşım Çalıştayı | İBB Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü tarafından düzenlendi. |
| 16.01.2020 | Fayton Kullanımı Durduruldu | İBB Meclis Kararı No: 25, elektrikli araçlara geçiş (karar). |
| 14.06.2021 | Plan İBB Meclisi’ne Sunuldu | 1/5000 ölçekli plan ve strateji belgesi. |
| 04.11.2021 | Özel Çevre Koruma Bölgesi İlanı | Karar No: 4758, yetki bakanlığa devredildi. |
| 13.01.2022 | Plan İade Edildi | İBB Meclis Kararları No: 51, 52, 53, 54 |
| 08.04.2022 | Plan Bakanlığa Gönderildi | Düzeltmelerle güncellenen plan iletildi. |
| 12.05.2023 | Plan Onaylandı | Bakanlık tarafından 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planlar onaylandı. |
Adalar İlçesi’nin imar planlarının tarihi, koruma ve sürdürülebilirlik arasında bir denge kurma çabasıyla şekillenmiştir. 1984’ten itibaren sit alanı statüsü, planların temelini oluştururken, 2021’deki özel çevre koruma bölgesi ilan edilmesi, merkezi hükümetin rolünü artırdı. Bu süreç, halk katılımı ve itirazlarla zenginleşti, ancak planların uygulanabilirliği ve etkileri hala tartışma konusu. Rapor, tüm bu detayları kapsayarak, araştırmacılara ve ilgililere kapsamlı bir kaynak sunmayı amaçlamaktadır.
