Adalar’da Fayton Tartışması Gündemden Düşmüyor: “Bir Tarih, Bir Kültür Yok Edildi”. Adalar’ın tarihine ve kültürüne damga vuran atlı faytonlar, bir kez daha tartışma konusu oldu. Büyükada Saat Meydanı’nda düzenlenen Mimoza Festivali’nde meydanda sergilenen fayton, bazı Adalıların tepkisini çekti.
Faytonların kaldırılmasıyla adaların kimliğini kaybettiğini savunan Adalılar, “Faytonları yok ederek bir tarihi, bir kültürü silenler, şimdi saat meydanına fayton koyarak tarihe geçti” diyerek tepkilerini dile getirdi.
Adalar’da atlı faytonların geçmişi, bir asrı aşkın süredir bölgenin sosyal, kültürel ve ekonomik yapısının ayrılmaz bir unsuru olarak öne çıkıyor. Özellikle Büyükada, Heybeliada ve Burgazada’da faytonlar, yalnızca bir ulaşım aracı değil, aynı zamanda adaların ruhunu yansıtan bir gelenekti. Faytonculuk, nesilden nesile aktarılan bir meslek olarak Adalar halkının yaşamında derin izler bıraktı. Düğünlerde, festivallerde ve özel günlerde çiçeklerle süslenen faytonlar, ada sokaklarında kortejler oluşturur; “adanın güzelleri”nin faytonlarla gezdirilmesi ise unutulmaz anılar arasında yer alırdı.
Ancak atlı faytonlar, Ekrem İmamoğlu’nun İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olduğu dönemde ve dönemin CHP Adalar İlçe Başkanı, şimdiki Belediye Başkanı Ali Ercan Akpolat’ın yönetiminde alınan kararla kaldırıldı. Bu karar, Adalılar tarafından “bir tarihin ve kültürün yok edilmesi” olarak nitelendirildi. Faytonların yerine getirilen elektrikli araçlar ve bisikletler ise adaların coğrafi yapısı ve tarihi dokusu göz önüne alındığında, faytonların yerini dolduramadı. Adalılar, “Hep bir eksiklik hissi kaldı” diyerek bu değişime tepkilerini sürdürüyor.
Faytonların kaldırılmasının ardından el konulan atların sahiplendirileceği açıklanmış, ancak iddialara göre çoğu telef olmuştu. O dönemde atların fotoğraflarını sosyal medya hesaplarında paylaşan ve “Masamı ahırlara koydum” diyerek sorumluluğu üstlendiğini belirten Ali Ercan Akpolat, belediye başkanlığı adaylığı açıklandığı gün bu fotoğrafları bir gecede silerek samimiyetsizlik suçlamalarına hedef oldu. Adalılar, Akpolat’ı “Adalara ihanet etmekle” suçlarken, faytonların kaldırılmasının adaların ruhuna vurulan bir darbe olduğunu vurguluyor.
Adalar’da motorlu taşıt kullanımı yasak olmasına rağmen, faytonların kaldırılmasından sonra motorlu taşıt trafiğinde artış yaşandı. Özellikle devasa minibüslerin adalara gelmesi, doğal ve tarihi dokuyu tehdit ederken ulaşım sorununu da içinden çıkılmaz bir hale getirdi. Adaların dar yollarının motorlu taşıtlara uygun olmaması ve her noktaya yürüyerek ulaşılabilmesi, bu uygulamanın yeniden sorgulanmasına neden oldu.
Adalılar, faytonların geri getirilmesi gerektiğini savunuyor. Yürüyüş ve bisiklet kullanımının teşvik edilmesi, yaşlılar ve engelliler için sübvanse edilen toplu taşıma seçeneklerinin sunulması ve adaların simgesi olan faytonların yeniden canlandırılması, çözüm önerileri arasında yer alıyor. Adalar’ın kültürel mirasına sahip çıkılması gerektiği yönündeki çağrılar, her geçen gün daha yüksek sesle dile getiriliyor.
Adalar’da fayton tartışması, yalnızca bir ulaşım meselesi olmaktan çıkıp, bir kimlik ve tarih mücadelesine dönüşmüş durumda. Adalılar, “Bir tarih, bir kültür yok edildi” diyerek seslerini duyurmaya devam ediyor.
1969 yılından bu yana Heybeliada’da yaşayan ve doğma büyüme Heybeliadalı olan Çetin Erdem, faytonların ve atların kaldırılmasının ardından yaşadığı sıkıntıları anlattı. Erdem, atlarına bakmaya devam ettiğini ancak İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından ahırının yıkıldığını belirtti. Ahırı yıkıldıktan sonra bir arkadaşının özel mülkünde yeniden ahır yaptığını ve atlarına burada baktığını ifade eden Erdem, bu mülkün satılmasıyla birlikte yeni sahibinin kendisini istemediğini söyledi.
Erdem, “Beni istemeyince mecburen atlarımı doğaya saldım. Ancak Adalar Belediyesi, ‘bakamıyorsun’ diyerek atlarıma el koydu. Atlarıma el konulduktan bir hafta sonra atlarımdan biri öldü. Adalar Belediyesi atlarıma bakamadığı için bir atımı kaybettim. Diğer atlarımın akıbetini de bilmiyorum çünkü beni ahırlara sokmadılar” dedi.
Erdem, atlarına el koyanlar arasında dönemin CHP Adalar İlçe Başkanı ve şu anki Adalar Belediye Başkanı Ali Ercan Akpolat’ın da bulunduğunu iddia etti. Akpolat’ın kendisine, “Büyükada’da Kaymakamlıkta buluşalım, senin işini halledeceğim” dediğini ancak sözünde durmadığını ve telefonlarını açmadığını söyleyen Erdem, “6 atım ve bir tayım vardı. Atlarıma çöktüler, gasp ettiler. Bütün bu olayların sorumlusu Ali Ercan Akpolat’dır” ifadelerini kullandı.
Çetin Erdem, yaşadığı mağduriyetin giderilmesi ve atlarının akıbetinin açıklanması için yetkililerden yardım beklediğini belirtti.
Dönemin Başbakanı Recep Tayyip ERDOĞANA’a Anadolu Kulübünde 84 maddelik rapor sunan ve raporunda faytonların kaldırılmasını öneren Ada Vakfı bugün kalkmış fayton nostaljisi yapıyor. Ulan ne vakıfmış be. Farsakoğlunu büyüledi, Atillayı bağladı, Ercan zaten esir. Erdemciği hiç saymıyorum.