29.01.2014 tarihinde İstanbul Halk Sağlığı Müdürlüğü Eğitimcileri ve Adalar Toplum Sağlığı Merkezi Sorumlu Hekimi Dr.Güliz ÜLKÜ önderliğinde Toplum Sağlığı Merkezi Eğitim Şubesi  tarafından tüm ada halkı Gebelerine ( Hamilelik ) dönemi hakkında Büyükada Halk Kütüphanesinde GEBELİK Konusunda dikkat edilmesi ve yapılması gerekenler konulu  eğitim düzenlenmiştir.

HAMİLELİKTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Gebelik döneminde dikkat edilmesi gereken çok çeşitli konular vardır. Çünkü gebelik anne için her açıdan yeni ve farklı bir dönem olmanın yanısıra ayrıca annenin her hareketinde karnındaki bebeği de düşünmesi gereken bir dönemdir.
– Gebelik döneminde öncelikle dikkat edilmesi gerken konu ilaçlardır. Çünkü bu dönemde alınan ilaçlar artık sadece anneyi değil bebeği de etkileyecektir. Bu nedenle hamilelik boyunca doktorunuza danışmadan ağrı kesici dahil hiçbir ilaç kullanmamanız gerekir. Ayrıca doktorunuzun verdiği ilaçlara harfiyen uymanız gerekir. Bazı ilaçlar tahmin ettiğinizden de önemli olabilir.
– Hamilelerin dikkat etmesi gereken en önemli konulardan birisi de beslenme konusudur. Bu hem annenin normal miktarda ve normal hızda kilo alması için, hem de bebeğin gerekli ve değerli besin maddelerini alması için gereklidir.
– Gebelik sırasında sigara, alkol, uyuşturucu gibi maddelerden kesinlikle uzak durulması gerekir.
– Her insanın dikkat etmesi gerektiği gibi hamilelerin de hijyen kurallarına ve temizliğe daha çok dikkat etmesi gerekir. Çünkü hamilelik süresünce alınabilecek enfeksiyonlar ve hastalıklar bebeği de etkileyebilecektir.
– Az da olsa kanama varlığında, yüksek ateş, şiddetli bulantı-kusma, şiddetli başağrısı varlığında ve başka önemli şikayetler varllığında zaman kaybetmeden hemen doktora başvurulmalıdır. Hamilelik döneminde bazı şikayetler ciddi problemlerin habercisi olabilir.
– Doktor muayene zamanlarına ve tahlil zamanlarına geciktirmeden zamanında uymak gerekir. Gebelik döneminde her tahlilin belli zamanı vardır, erteleyerek gittiğinizde çok geç olabilir.
– Hamilelikte rahat, vücudu sıkmayan kıyafetler tercih edilmelidir. Yüksek topuklu ayakkabılar giyilmemelidir. 2-3 cm topuğu olan rahat, ayağı sıkmayan ayakkabılar tercih edilmelidir.
– Kedi besleyenerin bazı kurallara dikkat etmesi gerekir, kedinin dışkısıyla temas edebilecek yerlere dokunmamaları gerekir.
– Çay, kahve, kola gibi içeceklerin aşırı tüketilmemesi gerekir.
– Egzersiz ve spora gebelikte mutlaka doktorunuzun önerileri doğrultusunda zaman ayırmanız gerekir.
– Hamilelikte yolculuklarda mutlaka emniyet kemeri takılmalıdır.Hekimin onayı  olmadan uzun yorucu yolculuklara çıkılmaması gerekir.
– Diş fırçalama düzenli olarak yapılmalıdır, aksi halde gebelikte çürükleriniz artabilir.Gebelik dönemlerinde diş problemleri sık yaşanabilmektedir.Hekime danışılmadan ilaç kullanılmamalıdır.
– Röntgen ışınlarından uzak durulmalıdır. Her türlü tetkik ve inceleme yapılmadan önce kadın-doğum uzmanınıza danışınız.

Sağlıklı Gebelik Hakkında Bilgi
Sağlıklı Gebelik Nasıl Olmalı

Yaklaşık 40 hafta sürecek gebelik maratonunun ilk 28 haftasında ayda bir, 36. haftaya kadar 2 haftada bir ve 36-40. haftalarda haftada bir kontrol gereklidir. Bu normal gebelikler için geçerli takip programı risk varlığında doktorunuzun uygun göreceği şekilde daha sık olabilir.Bağlı bulundugunuz Aile Hekimliklerinde izlem ve takiplerinizi düzenli olarak ücretsiz olarak  yaptırabilirsiniz.

•1. İZLEM:0-14 hafta

•2. İZLEM 18-24 hafta

•3. İZLEM:30-32 hafta

•4. İZLEM:36-38 hafta

Hamile kaldığınızı öğrendiğiniz andan itibaren, sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmeniz için ne zaman, hangi test yaptırmanız gerektiğini bilmelisiniz.

Başından sonuna kadar sağlıklı bir gebelik geçirmenin ana kuralı düzenli doktor kontrolleri olduğu gibi aynı zamanda sağlıklı beslenmektir.Gebeler için sağlıklı beslenme, yeterli ve dengeli beslenmedir.Vücudumuzu oluşturan hücrelerin düzenli ve dengeli çalışması için besin öğelerinden yani yağlar, karbonhidratlar, proteinler, vitaminler ve minerallerden yeterli miktarda alınmalıdır. Vücudumuzun tüm besin maddelerine ihtiyacı vardır. Tek taraflı beslenmek yani sadece protein veya karbonhidratla beslenmek yanlıştır. Dengeli beslenerek vitaminler, mineraller ve lifler gibi önemli besin maddelerinden de alınmış olunur.

Sağlıklı ve düzenli beslenme için beslenme piramidinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Beslenme piramidi 5 ana besin grubunu içerir. Piramit en altta yer alan ve sıklıkla tüketilmesi gereken karbonhidratlarla başlar ve daha az tüketilmesi gereken gıdalara doğru gider. Bu besin grupları karbonhidratlar, mineraller, proteinler, yağ ve şekerdir.Beslenme piramidi gıdaların doğru seçimi için gebelerin rehberi olmalıdır.

Gebelikte neler serbesttir, zararsızdır?

-Araba Kullanmak

– Otomobil yolculuğu

– Uçak yolculuğu

– Yürüyüş

– Koşma (Aşırı ve uzun olmamalı)

– Yüzme

– Egzersiz (Aşırı ve uzun olmamalı)

– Cinsel İlişki (Kanama ve erken doğum tehtidi yoksa)

– Saç boyatma (3.aydan sonra natural olan boyalar )
– Epilasyon, ağda

– Çay, kahve, kola, bitkisel çaylar (Az miktarda)

– Balık, ton balığı

– Emniyet kemeri

– Akupunktur

– Cep telefonu (Aşırı kullanmak önerilmez, mümkünse kulaklık kullanımı tavsiye edilir,yatarken yakın mesafede durmaması önerilir.)

– Manyetik güvenlik kapıları (Alışveriş merkezlerinde, havaalanlarında)

– Metal arama detektörleri (Güvenlik görevlilerinde)

– Omega 3 (Balık yağı)

– Kedi, köpek, kuş beslemek (Dikkat etmek gerekir)

– Vejetaryenlik

– MR çektirmek
– Vajinal muayene ve ultrason
– Bebeğe müzik dinletmek

Gebelikte neler yasaktır, zararlı olabilir?

– Sigara

– Alkol

– Uyuşturucu maddeler

– Röntgen

– Tomografi (CT)

– Tatlandırıcılar

– Sauna, hamam, kaplıca

– Çiğ et, çiğ köfte, iyi pişmemiş yumurta, pastörize edilmemiş süt

-Doktora danışılmadan yapılan agır egzersizler,fizksel aktiviteler

-Aşırı güneşe maruz kalma

      GEBELİKTE (HAMİLELİKTE) AŞIRI KİLOLU OLMANIN ETKİLERİ

HAMİLELİKTE OBEZİTENİN RİSKLERİ VE ZARARLARI

Aşırı kilolu (obez) kadınlarda gebelik sırasında bazı komplikasyonların görülme sıklığı artar. Gebelikte aşırı kilo almanın sebepleri arasında fazla kalorili beslenme, hareketsizlik ve egzerziz yapmama, genetik faktörler gibi nedenler sayılabilir. Obez anne adaylarında gebelik sırasında yüksek tansiyon ve diabet (şeker hastalığı) görülme riski daha fazladır.

Gebelik sırasında aşırı kilolu olan kadınlarda artan riskler:

– Obez kadınlarda ultrason ile bebeğin değerlendirilmesi daha zordur, görüntü kötüleşir.

– Karın cildinde yağ kalınlığı fazla olduğu içöin amniosentez gibi müdahaleleri yapmak zorlaşır.

– Obez kişilerde doğumun normal ilerlemesi ihtimali daha azdır ve dolayısıyla sezaryen ihtimali artar.

– Obez kadınlarda gebelikte yüksek tansiyon ve preeklampsi görülme sıklığı daha fazladır.

– Obez anne adaylarının bebeklerinin de gebelik sırasında daha yüksek kilolu olduğu saptanır. Bebeğin iri olmasından dolayı doğum zorlaşabilir.

– Obez annelerin bebeklerinin doğumdan sonraki ileriki yaşamlarında da obez olma riski daha yüksektir.

– Obez kadınlarda her ameliyatta olduğu gibi sezaryen sonrasında da yara iyleşmesi ve normale dönme daha güçleşir.

– Aşırı kilolu kadınlarda düşük riski daha fazladır.

– Erken ve prematür doğum riski artmıştır.

– İdrar yolu enfeksiyonalrına obez gebelerde daha sık rastlanır.

– Obez annelerde emzirme problemlerine daha sık rastlanır.

– Bebekte nöral tüp defekti (spina bifida, sırtta açıklık) daha sık görülür.

– Bebekte doğum sırasında travma görülme riski artmıştır.

– Obez annelerden doğan bebeklerde yenidoğan yoğun bakım ünitesine alınma gerekliliğine daha sık rastlanır ve yeni doğan döneminde ölüm riski daha fazladır.

Obezitenin ve gebelik sırasında gereğinden fazla kilo almanın yukarıda anlatılan bu risklerinden kaçınmak için fazla kiloların gebelik planlanmadan önce verilmesi, gebelik sırasında gereği kadar kalori alma ve hareketsizlikten kaçınma, egzersiz yapma gibi önlemler alınmalıdır. Gebelik sırasında ne kadar kilo alındığının kontrol edilmesi için düzenli aralıklarla tartılmak faydalıdır.

Bir kadının gebelik sırasında doğuma kadar toplam alması gereken kilo miktarı aşağıdaki gibidir. Burada kadının Body Mass İndex (MBI) değerine göre alması gereken kilo aralığı belirtilmiştir. BMI değeri basitçe ağırlığın boyun metrekaresine bölünmesiyle elde edilebilir (kg/m2). Örneğin 160 cm boyunda ve 65 kilo ağırlığında bir kadının BMI değeri 65/(1.6×1.6) formülüyle hesaplanır yani 25.3 dür.

– BMI değeri 20’nin altında olan yani zayıf kadınlar için gebelikte toplam alınması önerilen kilo: 12.6 – 28 kilogram arasındadır.

– BMI değeri 20-25 arasında olan yani normal kilolu kadınlar için gebelikte toplam alınması önerilen kilo: 11.5 – 16 kilogram arasında

– BMI değeri 26-29 arasında olan yani kilolu kadınlar için gebelikte alınması önerilen toplam kilo: 7 – 11.5 kilogram arasında

– BMI değeri 30 veya dafa fazla yani aşırı kilolu (obez) olan kadınlar için gebelik sırasında alınması önerilen toplam kilo: en fazla 7 kilogram şeklindedir.

                   HAMİLELİK ŞEKERİNDE DİYET VE BESLENME

                         GESTASYONEL DİYABET (GEBELİK ŞEKERİ)
Gestasyonel diyabet tedavisinde genellikle öncelikle diyet uygulanır ve diet ile kan lekeri (glukoz) insülin tedavisine geçmeye gerek kalmaz. Diyet tedavisi ile amaç kan glukoz seviyelerini normal sınırlarda tutacak ancak fazla kilo alımı ve yetersiz beslenmeye neden olmayacak en uygun kalori alımını sağlamaktır. Anne adayının gebelikten önceki kilosu, gebelikte diyabet tanısı aldığı andaki kilosu, fiziksel aktivite düzeyi ve alışkanlıkları dikkate alınarak en uygun beslenme şekli ve diyet listesi uzmanlar tarafından oluşturulur.

Günlük besinlerle alınması gereken kalori miktarı:
Gestasyonel diyabetes mellitus (gebeliğe bağlı şeker hastalığı, GDM) durumunda alınması gereken günlük kalori miktarı hamilenin kilosu ile doğru orantılıdır.

Karbonhidrat içeren yiyecekler:
Besin maddeleri başlıca karbonhidrat, protein ve yağlar olmak üzere üçe ayrılır. Karbonhidrat içeren yiyecek ve içecekler alındığında vücutta glukoza dönüşürler ve kan şekerinin yükselmesine neden olurlar. Kan şekeri yükseldiğinde pankreastan insülin salgısı arttırılarak düşürülmeye çalışılır. Protein ve yağ içeren besinler alındıklarında kan şekerinin yükselmesine neden olmazlar. Bu nedenle diyabet hastalarında özellikle karbonhidrat içeren besinlerde kısıtlama yapılır ancak sıfır karbonhidrat ile beslenmek imkansız olduğu için belli bir miktar karbonhidrat, yağ ve protein içeren besin kombinasyonu gün içerisine dağıtılır.
Karbonhidrat (şeker) içeren yiyecek ve içecekler.
Karbinhidrat içeren besinler her gün yaygın şekilde tüketilen besinlerdir ancak gebeliğe bağlı diyabet durumunda bunların belli miktar ve zaman aralıkları ile tüketilmesi gerekir. Karbonhidrat içeren başlıca besinler şunlardır:
– Meyveler, sebzeler (meyvelerde daha çok), meyve suları
– Ekmek, makarna, pasta, kurabiye, börek gibi un ile yapılmış bütün gıdalar
– Pirinç
– Patates
– Mısır gevreği
– Baklagiller: Nohut, kuru fasulye, mercimek…
– Tahıllar
– Çikolata, şeker, bisküvi gibi tatlı yiyeceklerin hepsi
– Süt, yoğurt daha çok protein ve yağ içerir ancak karbonhidrat da bulunur
– Pizza, hamburger v.b fast food ürünler
Diyet listesi:
Hamilelikte (gebelikte) şeker hastalığı (diyabet) durumunda uygulanabilecek diyet listesi hastanın yaşına, kilosuna, sağlık durumuna, var olan diğer hastalıklarına, fiziksel aktivite düzeyine göre değişiklik gösterebilir. Aşağıdaki liste sadece diyet listesinin genel mantığını ve düzenini anlatmak amacıyla örnek olarak verilmişir. Sadece şeker hastalarının değil diyet gereken bütün hastaların doktorlarına ve diyetisyenlerine danışmadan kendi başlarına, başka yerlerden öğrendikleri diyetleri uygulamamaları gerekir, çünkü her insanın hastalığı ve uygulaması gereken diyet programı farklı olabilir.
Neler yenmemeli? Dikkat edilmesi gerekenler?
Gebelikte diyabet (gebelik şekeri) tanısı konulduğunda yenmemesi gereken besinlerden bazılarını sıralamak gerekirse:
– Fazla miktarda tatlı, çikolata, şeker yenmemelidir
– Fazla miktarda meyve yenmemelidir.
– Ekmek, börek, makarna gibi un ürünlerini fazla yememek gerekir
– Pirinç ve patates fazla tüketilmemelidir
– Meyve suları fazla miktarda şeker içerdiği için dikkat edilmelidir
– Enerji içecekleri gebelikte tüketilmemelidir
– Çay çok az şekerli veya şekersiz içilmelidir
– Kahvaltıda çok fazla bal, reçel, çikolata gibi hızlı şeker yükseltici besinler almamaya dikkat edilmelidir
– Öğün aralarında abur cubur, çikolata, bisküvi, tatlı v.b yieyecekler tüketilmemelidir
– Öğünlerin saatlerine dikkat edilmelidir, öğünler atlanmamalıdır.
-Tatlandırıcı içeren diyet (light) ürünlerin tüketilmesi veya tatlandırıcı şekerler gebelikte önerilmez.
– Süt laktoz içerir. Laktoz glikoz ve galaktozdan meydana gelen bir disakkarit karbonhidrattır, bu nedenle kan şekerinin yükselmesine neden olur. Diyabette süt az miktarda tüketilmelidir.
– Gün içerisinde yeterince su içmeye özen gösterilmelidir.
-Hamilelikte şeker hastalığı varlığında asla yenmemesi gereken pek yiyecek yoktur ancak önemli olan  belli miktarı  geçmemektir.
Egzersiz, spor ve hareketli yaşam tarzı:
Haftada ortalama 5 gün 30 dakika hafif derecede egzersiz (yürüyüş) aşırı kilo almayı önlemek ve normal kan şekeri değerlerini korumak için faydalıdır. Gebelikte ağır sporlar yapılmamalıdır. Spor veya egzersiz sırasında kan şekerinin aşırı düşmesine karşı tedbirli olunmalıdır. Hareketsiz yaşam tarzı aşırı kilo almaya neden olur bu da insülin direncini arttırarak kan şekeri değerlerinin yüksek seyretmesine neden olur, diyetin yetersiz kalmasına ve insülin tedavisine gerek duyulmasına neden olabilir