Bugün dünyanın dört bir yanında tanınan İsveç köftesi (köttbullar), kökenini Osmanlı mutfağından alır. Bu ilginç hikâye, İsveç Kralı XII. Karl’ın (Charles XII) sürgün yıllarına dayanır.
1709’daki Poltava Savaşı’nda Ruslara yenilen Kral, ordusuyla birlikte Osmanlı topraklarına sığındı ve 1709–1714 yılları arasında bugünkü Moldova sınırları içindeki Bender kasabasında yaşadı.
Osmanlı misafirperverliğinden etkilenen Kral, özellikle baharatlı köfteleri (köfte/köfta) ve dolma gibi yemekleri çok sevdi. 1714’te İsveç’e dönerken bu tarifleri de beraberinde götürdü.
Zamanla Osmanlı köftesi, İsveç’te yerel malzemelerle yeniden uyarlandı: dana ve domuz eti, ekmek kırıntısı, krema ve yaban mersini sosu ile birleşerek bugünkü İsveç köftesi haline geldi.
2018’de İsveç’in resmi Twitter hesabı bile bu gerçeği esprili bir dille hatırlattı:
“İsveç köftesi aslında 18. yüzyılda Kral XII. Karl’ın Türkiye’den getirdiği bir tarife dayanıyor.”
Bugün IKEA restoranlarında dünya çapında sunulan bu köfteler, aslında Osmanlı’dan İsveç’e uzanan bir lezzet yolculuğunun mirasıdır.
Bir zamanlar Osmanlı topraklarında sürgün yaşayan İsveç Kralı’nın taşıdığı bu tarif, yüzyıllar sonra İsveç’in ulusal yemeği haline geldi.
Bugün Büyükada’da köfte yerken, belki farkında olmadan o eski Bender mutfağının yankılarını tadıyor olabiliriz.
Rahmetli babam bize “Şıp Şıp Köfte” yapardı. Sokak köftecilerinden esinlenir, kıymayı aynı oranda ıslatılmış ekmek içi, ince doğranmış maydanoz, kuru soğan, tuz ve karabiberle yoğururdu. Karışım şekillendirilir, bir gece buzdolabında bekletilir, ertesi gün fırında pişirilirdi. Bol salata eşliğinde sofraya gelirdi.
⸻
Haluk Direskeneli
