AB ile yaşanan vize serbesti ile tekrar gündeme gelen Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılması meselesi, kapalı kapılar arkasında sıcaklığını koruyor. Avrupa Birliği ve ABD ile ilişkilerde sık sık gündeme gelen Heybeliada’daki Ruhban Okulu konusu USCIRF’da da masaya yatırılıyor.
2016 USCIRF
ABD Uluslararası Din Özgürlüğü Komisyonu’nun (USCIRF) 2016 dini özgürlükler raporu yayımlandı:
“Türkiye önemli bir stratejik ortak olduğu için, ABD hükümeti, din özgürlüğü ile ilgili sorunları, en yüksek kademelerde, Türk hükümetine karşı dile getirmelidir. USCIRF, ABD hükümetinin Türk hükümetinin özellikle şu konularda adım atmasını sağlamasını tavsiye etmektedir:
Din ve inanç özgürlüğü konusunda uluslararası insan hakları standartlarına uygun yeni bir anayasa taslağı oluşturmak amacıyla birden çok partinin üyesinden oluşan bir anayasa taslak komisyonunu yeniden oluşturmak;
Tüm dini azınlık topluluklarına eşit haklar sağlamak amacıyla 1923 tarihli Lozan Antlaşması’nı yorumlamak,
Resmi kimlik kartlarının gerek basılı gerekse mikroçipli sürümlerinde din hanesini kaldırarak;
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kararlarına uymak; Koşulsuz olarak, Heybeliada Rum Ortodoks Ruhban Okulu‘nun yeniden açılacağına ilişkin özel olarak ve devlet elinden verilen sözleri tutmak ve diğer dini toplulukların kendi ruhban okullarını açmalarına ve işletmelerine izin vermek;
Dini topluluklara liderlerini kendi iç tüzükleri ve inançları gereğince seçmeleri ve atamalarına izin vermek”; İfadeleri yer aldı.
ABD Başkanı Barack Obama’dan
ABD Başkanı Barack Obama’nın Türkiye ziyaretindeki 6 Nisan 2009 tarihli TBMM konuşmasında, Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılmasının din ve ifade özgürlüğü açısından çok güçlü sinyaller vereceğini söylemesi, gündemin ibresini bir kez daha Heybeliada’ya çevirmişti.
2013 yılına gelindiğinde ise ABD Temsilciler Meclisi’ndeki Avrupa, Avrasya ve Yükselen Tehditler Alt Komitesi’nde Elen Grubu’nun Eşbaşkanlarından Cumhuriyetçi Parti Florida Milletvekili Gus Bilirakis tarafından sunulan Heybeliada Ruhban Okulu’nun koşulsuz olarak veya gecikmeksizin açılmasına yönelik tasarı, salonda bulunan 7 milletvekilinin oylarıyla kabul edilmişti.
Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez
Bir çok konuda sorulara yanıt veren Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez Ruhban Okulu tartışması hakkında da görüşlerini dile getirdi. Bu topraklarda yaşayan hiçbir azınlığın, kendi din adamlarını yetiştirmek için başka ülkelere ihtiyaç duymaması gerektiğini söyleyen Diyanet İşleri Başkanı, siyasetin inanç özgürlüğü alanına girmesinin ahlaki olmadığını dile getirdi. Prof. Dr. Mehmet Görmez azınlık ibadethanelerinin, Diyanet İşleri Başkanlığından bütçe ayrılması talebini de değerlendirerek, “İnanç özgürlüğü konusunda çoğunluğun sahip olduğu haklara azınlıkların da sahip olması gerekiyor” dedi.
Patrik Bartholomeos “İzin çıksın Ruhban Okulu’nu yarın açarız”
Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez, Mayıs ayı içerisinde Fener Rum Patrikhanesi’nde Fener Rum Patriği Bartholomeos’u ziyaret etti.
Patrik Bartholomeos, bir saat 45 dakika süren görüşmenin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, ziyaretten duyduğu memnuniyeti dile getirdi.
Bugün burada yalnız Diyanet İşleri Başkanı’nı değil, eski bir dostu kabul ettiklerini belirten Bartholomeos, “Sevincimiz ve duyduğumuz onur büyüktür” dedi.
Bartholomeos, Görmez’in din özgürlüğü hakkında ve özellikle Heybeliada Ruhban Okulu’nun tekrar açılması konusunda yaptığı konuşmayı memnuniyetle dinlediklerini dile getirdi.
“Heybeliada Ruhban Okulu konusuna hükümetimiz müspet yaklaşıyor, öyle inanmak istiyoruz. Müteaddit defalar bize umut verildi. Maalesef bugüne kadar okulun tekrar açılması gerçekleştirilmedi.”
“Fakat biz her zaman ümitli olmaya devam edeceğiz. Alt yapı konusuna gelince, biz hazırız. İzin bugün çıkarsa, biz okulu yarın faaliyete geçirebiliriz” dedi.
Tapu iptal davasına rağmen Patrikhane süreçten umutlu
Azınlıkların gayrimenkulleriyle ilgili son yıllarda yaşanan iade süreci Rum ve Ermeni vakıflarında büyük sevinç yaratmıştı. Bu olumlu havayı endişeye dönüştüren çok ilginç bir gelişme yaşandığı ortaya çıktı. Fener Rum Patrikhanesi’nin 4 yıl önce tapusuna kavuştuğu İstanbul’un en değerli arazilerinden olan Göksu’daki 98 dönümlük gayrimenkul ile Heybeliada’da Ruhban Okulu’nun yanındaki Ümit Tepesi için devlet ‘tapu iptali’ davası açtı. Orman İdaresi, söz konusu mülklerin Hazine’ye iadesini istedi. Patrikhanede şok etkisi yaratan bu davaların nasıl sonuçlanacağı merakla bekleniyor.
Heybeliada Ruhban Okulu, Okul Müdürü Lambriniadis’in “İslam’ın da bize ihtiyacı var”
Prof. Dr. Elpidophoros Lambriniadis, Ortadoğu’da yaşanan gelişmelerle ilgili de şunları söyledi: “İslam’ı Batı’ya en iyi anlatacak olan biziz. Çünkü biz gerçek İslam’ın ne olduğunu, Müslümanlarla yaşamanın güzelliğini biliyoruz. Ruhban Okulu’ndan mezun olanlar dünyanın dört bir yanına gittiklerinde bunları anlatacak. İslam’ın da Türkiye’nin de bize bu noktada ihtiyacı var. Ruhban Okulu’nun önemine bu çerçevede de bakılmalı.”
Erdoğan Ak Parti grup toplantısında şunları söylemişti:
“Bazıları çıkıyor, ‘Bu ruhban okulu meselesi de halledilmeliydi’ diyor. Kusura bakmasınlar. Biz bir şeyin iadesini yaparken, bir şeylerin iadesini bekliyoruz. Mesela onların bir yetimhanesi vardı. Büyükada’da, muhteşem bir yer. Hemen teslim ettik. Yahu Bartholomeos’u kendi memurum gibi atıyor muyum? Bu hak nasıl ki Rum Ortodokslarına aitse, sen de benim müftümü atayamazsın. Bunları eş zamanlı yapalım, biz ruhban okulunu açarız.”
“Dinler Tarihi Açısından Heybeliada Ruhban Okulu’na Genel Bir Bakış”
Konya Selçuk Üniversitesi’nde “Dinler Tarihi Açısından Heybeliada Ruhban Okulu’na Genel Bir Bakış” adlı 2007 yılında Salih İnci’nin 332 adet sayfalı doktora tezi bu konuda yapılan en iyi bilimsel araştırmalardan biridir. O da sonuç bölümünü şöyle bağlamıştır:
“Bu gün gelinen noktada konunun muhatapları ve tarafları ilke olarak okulun açılması mutabık kalmakla birlikte, hangi statüde açılacağı tartışma konusu olmaya devam etmektedir.”
Azınlık Komisyonu Kararı
Orta kademe ve alt kademe bürokratlardan oluşan Azınlık Sorunları Değerlendirme Kurulu’nun yakın zamana kadar Ankara’da devletin azınlıklarla ilgili karar alma mekanizmasında, perde arkasından ne kadar belirleyici bir rol oynadığını göstermesi bakımından tarihi bir önem taşıyor.
