Diyabet hastalarında kan şekerini düşüren, kilo vermeye yardımcı olan iğne ve ilaçlar, obezite tedavisinde uygun hastalarda doktor kontrolünde kullanıldığında kilo kaybı sağlayabiliyor. Moda haline gelen bu ilaçların sahte ve taklitlerine dikkat edilmeli.
Diyet ve spor yapmadan, zahmetsizce kilo vermek isteyenler, iğneden ilaca her yöntemi deniyor. İnternette, forum sitelerinde, sosyal medyada, zayıflama iğneleri ve ilaçları kullanarak, hızlıca, üstelik diyet yapmadan kilo verdiğini söyleyen pek çok paylaşıma, reklama rastlamak mümkün. Peki, nedir bu iğneler ve haplar, iddia edildiği gibi mucizevi sonuçlara neden olduğu doğru mu? Konunun uzmanı, Memorial Şişli Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Prof. Dr. Taner Damcı, sorularımızı cevapladı.
Hekim kontrolünde olmalı
Obezitede iğne tedavisi nedir? Zayıflama iğnesi denen iğneler aslında şeker hastalarının kullandıkları iğneler değil mi?
İğne tedavisi aslında yanlış bir tanımlama. Çünkü burada enjeksiyonla verilen bir molekülün etki etmesi söz konusu. İğne ile verilmesinin sebebi protein yapısında olduğu için ağızdan alındığında mide tarafından sindirilip etkin olmaması. Obezite tedavisinde bugüne kadar enjeksiyonla verilen örneğin gebelik hormonu HCG gibi tamamen bilimsellik dışı ürünler de olmakla beraber günümüzde yaygın olarak kullanılan bir bağırsak hormonu olan GLP-1 agonistlerinden bahsedeceğiz. Bu hormon insan organizmasında önemli bir fizyolojik rol üstlenir. İnsülin salgılanması, iştah baskılanması ve bağırsak hareketleri üzerine etkili bir hormondur. Bu ilaçlar uygun şeker yani diyabet hastalarında kullanıldığında kan şekerini düşürür ve hastaların kilo kaybetmesine yardımcı olur. Ayrıca şeker hastalarında uzun süreli kullanımda kalp damar hastalıklarını azaltmaya ve böbreğin korunmasına yardımcı olurlar. Bu nedenle diyabet tedavisinde son yıllarda ön plana çıkan bir tedavi şeklidir. Bu ilaçların şeker hastası olmayan şişman insanlarda da kilo kaybına yardımcı olduğu gösterilmiştir. Ancak elbette bunlar ilaçtır ve her ilaç gibi bir bu konunun uzmanı bir hekimin önerisiyle ve takibinde kullanılmalıdır.
Kimler zayıflama iğnesi kullanabilir?
Bu ilaçları kullanmadan önce kişi bir hekim tarafından görülmeli ve ilacın kullanılmasının uygun olduğuna dair bir değerlendirme yapılmalı. Bu değerlendirmenin içinde kişinin tıbbi öyküsü, fizik muayene, laboratuvar tahlilleri ve gerekirse görüntüleme istenir. Hekim uygun görmemişse bu ilaçlar kullanılmamalı.
Yurt dışından getirtiyorlar
İğneler reçeteli mi satılıyor?
Teorik olarak reçete edilmesi gerekiyor ama yaygın olarak reçetesiz olarak da satılıyor. Ruhsatlı olmadığı halde yurt dışından getirilip satılan ürünler de var. Ayrıca pahalı ürünler olduğu için piyasada sahte ve taklit ilaçlar bulunması gerçeğine de dikkat etmek gerekir.
Kontrolsüz kullanımının ne gibi sonuçları olabilir?
Kontrolsüz kullanım; uygun olmayan hastaya verilmesi, yan etkilerin ortaya çıkması, etkinliğin yetersiz olması, doz ayarlaması gerekliliklerinin yeterince sağlıklı yapılamaması ve kullanım sırasında ortaya çıkabilecek belki de bu ilaçlardan kaynaklanmayan sağlık sorunlarının yanlış değerlendirilmesi gibi sorunlara yol açabilir.
İğneler ne kadar sağlıklı? Ne kadar süreyle kullanılabilirler?
Bu ilaçlar diyabetli insanlarda uygun görüldüğü takdirde sürekli kullanılabilir. Diyabeti olmayan sadece kilolu insanlarda ise ilaca verilen yanıt yani kilo kaybının miktarı, hedeflenen kiloya ulaşılıp ulaşılmadığı, kilo kaybının duraklaması ve hatta tekrar alımın başlaması, yan etkiler ve kişinin ekonomik olarak alım gücüyle değerlendirilir ve kişisel değişkenlik gösterir.
Yan etkileri var mı? Organ hasarına yol açar mı?
Yan etkiler genellikle mide bağırsak sistemine aittir. Özellikle ilaca yeni başlandığı dönemde bulantı, ishal, kabızlık, karın ağrısı görülebilir. Bunların çoğu kullanımın devam etmesi veya doz ayarlamasıyla geriler. Ayrıca safra kesesi taşlarının oluşumunda da küçük bir grup kişide artma bildirilmiştir. Pankreatit yani pankreas iltihabı bu ilaçlar ilk piyasaya çıktığında daha büyük bir endişe uyandırmıştı. Ancak doğru kişilerde kullanıldığında bu yan etkinin çok nadir olarak görüldüğünü söyleyebiliriz.
‘Pazarlama efsanesi ürünler’
Prof. Dr. Taner Damcı, iğnelerin dışında eczanelerde satılan orlistat etken maddeli zayıflama ilaçları da olduğuna dikkat çekti ve ekledi:
“Bunun etkisi yağ emilimi azaltmak. Günde 3 kez alınıyor ve sıklıkla ortaya çıkan mide bağırsak yan etkileri bulunuyor. Bunun dışında satılan hiçbir ürün onaylı değildir. Sağlık personeli tarafından da önerilmiş de olsa güvenli değildir. Bitkisel, natürel, doğal etiketleri yapıştırılmış pek çok ürün hiçbir kontrol olmadan satılıyor ve bunların ciddi sağlık riskleri bulunuyor. Hiçbir ürün yaşam biçimi değişikliği olmadan kalıcı olarak faydalı olamaz. Pazarlama efsanesi olan ürünler de var elbette. Bunların içinde çok çeşitli maddeler bulunuyor ve kontrolleri yapılmadığı için etikette yazan maddeleri barındırıp barındırmadığını ve ne oranda içerdiğini bilemiyoruz. Bu nedenle reçetesiz satılan bu ilaçların sadece ruhsatlı ve Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış olanlarını hekim kontrolünde kullanabiliriz.”
Kullanımı moda oldu
Kaç kilo verilebiliyor? Verilen kilolar geri alınıyor mu?
Verilen kilo kişiden kişiye önemli ölçüde değişir. Bazı kişiler başlangıçtaki vücut ağırlıklarının yüzde 25-30’unu kaybedebilirken, az sayıda da olsa hiç kilo kaybetmeyen kişiler de görülebilir. Burada önemli olan kişilerin bu ilacın da yardımıyla aşırı yeme davranışlarını, hareketsizliklerini ortadan kaldırıp kaldırmadığıdır. Bunlar olmadan sadece ilaç verilmesi başarısızlıkla sonuçlanır. Bu ilaçlar uygulandığı sürede etkilidir. İlaç uygulandığı sürede kalıcı yaşam biçimi değişikliğini başaramazsa kaybettiği kiloları geri alması kaçınılmazdır.
Zayıflama iğnesi ile günde 1-2 kilo vermenin mümkün olduğunu iddia edenler de var. Bu mümkün mü?
Hiçbir şekilde günde 1-2 kilo kaybedilemez. Yani gerçek kilo kaybı olan yağ miktarı azalması olarak. Bunun yanında bir insanın vücut ağırlığı günden güne 1-2 kg değişebilir. Özellikle su ve tuz tutulması ve bunların tüketilme miktarı ile ilgili olarak değişir. Uygun olan orta hızda ve düzenli olarak kilo kaybetmeye devam etmektir. Başlangıçta haftada 2, sonra haftada 1 kilo kaybı kabul edilen ve önerilen kilo kaybı düzeyidir.
Mide bulantısı, hazımsızlık gibi etkileri olan bu iğneleri sadece birkaç kilo fazlası olan kişilerin kullanması ne kadar doğru?
Sadece birkaç kilo fazlası olan kişiler ilaca gerek duymadan yaşam biçimlerindeki değişikliklerle kilo verebilir. Bu ilaçlarla ilgili sorun olan gerçeklerden birisi kullanımlarının adeta bir moda haline gelmesi ve kullanmanın gündemi takip ediyor gibi algılanmasıdır.
YARIN: DİYET KİŞİYE ÖZEL OLMALI
