Adalar, İstanbul’un doğal güzellikleri ve tarihi dokusuyla ünlü, motorlu taşıt trafiğine kapalı bir ilçesidir. Geleneksel olarak faytonların ve bisikletlerin hakim olduğu Adalar’da, son yıllarda akülü araçlar ulaşımın önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu makalede, Adalar’da akülü araçların tarihini, ulaşım sistemine, çevreye ve kültüre etkilerini inceleyeceğiz.
İstanbul III Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 16.6.1999 tarih ve 11012 Nolu Kararı’na göre, Adalar’daki tüm yollar prensipte yaya yolu olarak kabul edilmekte ve motorlu araç kullanımı yasaklanmaktadır. Ancak, belediye ve kaymakamlık hizmetleri için sınırlı sayıda motorlu araç kullanımına izin verilmektedir. İstanbul V Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu‘nun 25.6.2013 tarih ve 1310 Nolu Kararı da bu kararı desteklemekte ve Adalar’ın tarihi ve doğal dokusunun korunmasını vurgulamaktadır.
Akülü araçlar, faytonların kaldırılmasından önce, yaklaşık 8 yıl önce Adalar’da kullanılmaya başlanmıştır. İlk olarak elektrikli bisiklet, scooter, motosiklet ve golf arabası gibi çeşitli modellerle ortaya çıkmışlardır. Akülü araçlar, CHP’li belediye başkanı Mustafa Farsakoğlu ve dönemin başkan yardımcısı, şu anki belediye başkanı Ali Ercan Akpolat döneminde Adalar’a getirilmiştir.
Alt yapısını Adalar Kaymakamlığı döneminde atan ve Adalar Belediye Başkanı olduktan sonra Adalar’a akülü araç getiren Dr. Mustafa Farsakoğlu, 15 Ağustos 2009 yılında Büyükada Anadolu Kulübü’nde “Adalar İçin Öncelikli Beklentilerimiz” ve 25 Mart 2012 günü Heybeliada Halki Palas Otelinde “Adalar Yönetim Planı Bilgilendirme ve Çalışma Grupları Oluşturma Toplantısı”nda akülü araçlar için konuşma yapmıştı. Raporda akülü araçlar için yazılan maddeler dikkat çekmekteydi.
Akülü araçların Adalar’daki tarihsel gelişimi, ada yaşamının ve ulaşım ihtiyaçlarının değişimiyle yakından ilişkilidir. Aşağıdaki tablo, bu gelişimdeki önemli olayları özetlemektedir:
| Yıl | Olay | Etki |
|---|---|---|
| 2013 | İstanbul V Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı ile Adalar’da motorlu taşıt kullanımının kısıtlanması ve yaya yollarının vurgulanması | Adalar’ın tarihi ve doğal dokusunun korunması amacıyla motorlu araç kullanımına getirilen kısıtlamalar, akülü araçların alternatif bir ulaşım aracı olarak görülmesine zemin hazırladı. |
| 2020 | Faytonların kaldırılması | Faytonların kaldırılması, Adalar’da yeni bir ulaşım arayışına yol açmış ve akülü araçların yaygınlaşmasını hızlandırmıştır. |
| 2021 | Haziran | UKOME kararı ile akülü araç kullanımına kısıtlamalar getirilmesi |
| 2021 | Ekim | Akülü araç yasağının hayata geçmesi |
| 2024 | Temmuz | Akülü araçlara yönelik denetimlerin artırılması ve bazı araçların trafikten men edilmesi |
| 2024 | Haziran | Heybeliada’da bir çocuğun akülü araç çarpması sonucu yaralanması ve ada sakinlerinin protestosu |
Faytonların kaldırılmasıyla başlayan süreçte, akülü araçlar hızla yaygınlaşmış ve sayıları 12 bine kadar ulaşmıştır. Ancak bu hızlı artış, beraberinde trafikte yoğunluk, kazalar ve yayaların güvenliğini tehdit eden durumlar gibi sorunları da getirmiştir. Yetkililer, bu sorunlara çözüm bulmak amacıyla akülü araç kullanımına yönelik düzenlemeler getirmiş ve denetimleri artırmıştır.
Akülü araçlara getirilen kısıtlamalar, özellikle geçimini bu araçlarla sağlayan ada sakinlerini olumsuz etkilemiştir. Örneğin, Adalar’da odun, kömür, su ve tüp servisi yapan esnaf, at arabalarının yasaklanmasının ardından akülü araç kullanmaya başladığını ve Adalar’ın engebeli coğrafyasında bu araçların kendisine büyük kolaylık sağladığını belirtmiştir.
Akülü araçlar, Adalar’ın ulaşım sisteminde hem olumlu hem de olumsuz etkilere yol açmıştır. Olumlu etkileri arasında, ada sakinlerine kolay ve hızlı bir ulaşım imkanı sağlaması ve engebeli yollarda faytonlara göre daha pratik olması sayılabilir. Özellikle yaşlılar ve engelliler için akülü araçlar, günlük yaşamlarını kolaylaştıran önemli bir ulaşım aracı haline gelmiştir.
Ancak, akülü araçların sayısının kontrolsüz bir şekilde artması, trafikte yoğunluğa, kazalara ve yayaların güvenliğini tehdit eden durumlara yol açmıştır. Akülü araçların yayalaştırılmış alanlara girmesi ve park etmesi de sorun yaratmaktadır. Ayrıca, yeni getirilen IETT araçlarının boyutlarının ada yollarına uygun olmaması ve çevreye olumsuz etkileri de endişe yaratmaktadır.
Adalar Belediyesi, ulaşım sorununu çözmek için yeni düzenlemeler getirmiş ve toplu taşıma araçlarını devreye sokmuştur. Adalar Belediye Başkanı Ali Ercan Akpolat ve IETT Genel Müdürü İrfan Demet arasında yapılan toplantıda, ulaşım sorununa çözüm olarak 12 adet kayıtlı elektrikli aracın getirilmesi ve UKOME onayından sonra bu araçların kaldırılması önerilmiştir. Ancak, bu araçlar da kayıt alamamış ve 21 Haziran 2024 tarihinde adaya getirilmiştir. Toplu taşıma araçlarında abonman ücreti 7 TL, tam ücret ise 33 TL olarak belirlenmiştir.
Adalar’da toplu taşıma hizmetlerinin olup olmaması gerektiği konusunda da farklı görüşler bulunmaktadır. İETT, Adalar’ın İstanbul’un diğer ilçeleri gibi toplu taşıma hizmetlerinden yararlanması gerektiğini savunurken, ada halkının bir kısmı Adalar’da ulaşımın yürüme ile sağlanabileceğini ve toplu taşımaya ihtiyaç olmadığını düşünmektedir.
Faytonların kaldırılmasıyla ortaya çıkan ulaşım sorununa çözüm olarak getirilen akülü araçlar, beklenmedik sonuçlar doğurmuştur. Hayvan refahı sağlanması amacıyla faytonların kaldırılması, akülü araçların kontrolsüz bir şekilde artmasına ve yeni sorunlara yol açmıştır. Bu durum, iyi niyetli bir çözümün bile öngörülemeyen sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir.
Akülü araçlar, çevre dostu olmaları nedeniyle Adalar’ın doğal dokusunu koruma açısından faydalı olarak görülmektedir. Ancak, akülü araçların sayısının artması ve kontrolsüz kullanımı, gürültü kirliliğine ve görüntü kirliliğine yol açmaktadır. Ayrıca, akülü araçların şarj edilmesi için gereken enerji ihtiyacı da çevresel etkiler arasında değerlendirilmelidir.
Kültürel açıdan bakıldığında, akülü araçlar Adalar’ın geleneksel ulaşım aracı olan faytonların yerini almıştır. Bu durum, ada kültüründe bir değişime yol açmış ve bazı ada sakinleri tarafından eleştirilmiştir. Büyükada sakinleri, Adalar’ın kapasitesinin çok üzerinde olduğunu, çevre kirliliği, ulaşım sıkıntısı ve gürültü sorunu yaşadıklarını belirterek faytonların geri getirilmesini istemektedir. Akülü araçların Adalar’ın tarihi ve kültürel dokusuna uyum sağlayıp sağlamadığı konusu da tartışma konusudur.
Çevresel ve kültürel dokusuna etkisi hala tartışılmaya devam etmektedir.
Akülü araçlar, Adalar’da ulaşımın önemli bir parçası haline gelmiştir. Faytonların kaldırılmasının ardından hızla yaygınlaşan bu araçlar, ada sakinlerine kolaylık sağlasa da, beraberinde trafik, güvenlik ve çevresel sorunlar da getirmiştir. Adalar Belediyesi, bu sorunları çözmek için yeni düzenlemeler getirmiş ve toplu taşıma araçlarını devreye sokmuştur. Ancak, akülü araçların Adalar’ın ulaşım sistemine, çevresel ve kültürel dokusuna etkisi hala tartışılmaya devam etmektedir.
Bu süreçte, Adalar’ın benzersiz karakterini korurken, ada sakinlerinin ulaşım ihtiyaçlarını karşılayacak sürdürülebilir çözümler bulmak büyük önem taşımaktadır. Akülü araçların kullanımının düzenlenmesi, toplu taşıma sisteminin geliştirilmesi ve ada sakinlerinin görüşlerinin dikkate alınması, Adalar’ın geleceği için atılacak önemli adımlardır. Özellikle, Adalar’ın doğal ve kültürel değerlerini korumakla ulaşım ihtiyacını karşılamak arasında bir denge kurulması gerekmektedir.
