Adalar’da Bisiklet Kaosu: Artan Kazalar, Sıkılaşan Kurallar ve Çözüm Arayışları

Adalar, İstanbul’un karmaşasından kaçış noktası olarak, motorlu taşıt trafiğinden arındırılmış yapısıyla bisiklet ve yürüyüş tutkunları için adeta bir cennet köşesi olarak bilinir. Ancak bu pastoral tablo, özellikle yaz aylarında artan ziyaretçi yoğunluğuyla birlikte sıklaşan bisiklet kazaları ve ulaşım karmaşasıyla gölgelenmektedir. Yıllardır süregelen bu sorun, hem ada sakinlerinin hem de günübirlik ziyaretçilerin güvenliğini tehdit ederken, yerel yönetimleri ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ni (İBB) kapsamlı yeni düzenlemeler yapmaya itmiştir. Deneyimsiz sürücülerin neden olduğu kazalar ve genel denetimsizlik, Adalar’ın bisikletle özdeşleşen kimliğine meydan okumaktadır. Bu durum, geçmişte de çeşitli önlemler alınmasına rağmen sorunun kronikleştiğini ve daha köklü çözümler gerektirdiğini göstermektedir; nitekim 2014 yılında yaşanan kazalar sonrası yapılan düzenlemelerin yetersiz kalması, günümüzde daha kapsamlı yeni kuralların getirilmesini zorunlu kılmıştır. Bu haber dosyasında, Adalar’daki bisiklet kazalarının boyutu, yeni kiralama şartları, elektrikli bisikletlere yönelik kısıtlamalar ve bu önlemlerin etkinliğine dair tartışmalar mercek altına alınmaktadır.

Adalar’ın Kanayan Yarası: Bitmeyen Bisiklet Kazaları

Adalar’da bisiklet kullanımı, keyifli bir aktivite olmanın ötesine geçerek ciddi bir güvenlik sorununa dönüşmüş durumdadır. Özellikle yaz aylarında nüfusun katlanarak arttığı Büyükada, Heybeliada, Burgazada ve Kınalıada’da, deneyimsiz sürücüler, dikkatsizlik, kiralık bisikletlerin bakımsızlığı ve adaların kendine has coğrafi yapısı (yokuşlar vb.) kazalara davetiye çıkarmaktadır. Son yıllarda bisiklet kazaları Adalar’da ciddi bir sorun haline gelmiş, Temmuz 2014’te Kınalıada’da yaşanan ve bir kişinin hayatını kaybettiği, bir kişinin de ağır yaralandığı bisiklet kazası bu tehlikeyi acı bir şekilde gözler önüne sermiştir. Bu ve benzeri kazaların artması, Kınalıada sakinlerini 3 Ağustos 2014’te bir bisiklet eylemi düzenleyip imza kampanyası başlatmaya kadar götürmüştür.

Sorun sadece geçmişle sınırlı kalmamış, yakın zamanda da Büyükada’da bir minibüsün bisikletliye çarparak hastanelik etmesi gibi vakalar basına yansımaya devam etmiştir. Hatta İstanbul Büyükada’da kara ambulanslarının yetişemediği noktalarda, bisikletli sağlık ekiplerinin acil vakalara ve bisiklet kazalarına müdahale etmesi, sorunun boyutunu ve alınan karşı önlemleri göstermektedir. Adalar’ın “araçsız” imajı, bu tür olaylarla sarsılmakta, zira bisikletler sadece yayalarla değil, faytonlar (geçmişte), çeşitli hizmet araçları ve giderek artan sayıda bireysel elektrikli araçla da etkileşim halindedir.

Ancak, tüm bu yaşananlara ve iddialara rağmen, Adalar’a özgü, sadece bisiklet kazalarını kapsayan, yıllara göre ayrıştırılmış (ölümlü, ağır yaralanmalı, hafif yaralanmalı) istatistiksel verilerin eksikliği dikkat çekmektedir. TÜİK tarafından yayınlanan genel karayolu trafik kaza istatistikleri, ilçe bazında bu tür bir detayı sunmamaktadır. Bu veri eksikliği, sorunun gerçek boyutunun tam olarak anlaşılmasını, risk analizlerinin yapılmasını ve buna bağlı olarak daha hedefli politikaların geliştirilmesini zorlaştırmaktadır. Kazaların nedenleri hakkında genel gözlemler (deneyimsizlik, dikkatsizlik vb.) bulunsa da, bu nedenlerin hangi sıklıkta ve hangi koşullarda kazalara yol açtığına dair sistematik bir veri tabanının olmaması, çözüm arayışlarını da etkileyebilecek önemli bir boşluktur.

Bisiklet Kiralama Mercek Altında: Yeni Yönetmelikler Neler Getiriyor?

Artan kazalar, kamuoyu baskısı ve ada sakinlerinin şikayetleri üzerine Adalar Belediyesi ve İBB Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME), bisiklet kiralama işleyişine standartlar getirmeyi ve güvenliği artırmayı amaçlayan bir dizi yeni düzenlemeyi hayata geçirmiştir. Daha önce, özellikle 2014’teki elim kazaların ardından 2015 yılında da bir “Bisiklet Yönetmeliği” yayınlanmış; kiralık bisikletlerin tek renk olması, yasak yerde bisiklete binen kiracılardan kiraya veren işyerlerinin sorumlu tutulması, işyerlerinin yeteri kadar kask ve dizlik bulundurma zorunluluğu, saat 19.00’dan sonra bisiklet kiraya verilememesi ve kiralanabilecek bisiklet sayılarının sınırlandırılması gibi maddeler getirilmişti. Ancak bu düzenlemelerin zamanla yetersiz kaldığı ve sorunların devam ettiği görülmüş, bu da Ağustos 2023’te Adalar Belediyesi tarafından bisiklet yönetmeliğinin yenilenmesini gündeme getirmiştir.

Yeni düzenlemeler, geçmiştekilere kıyasla çok daha kapsamlı ve detaylı olup, sorunun ciddiyetinin daha iyi anlaşıldığını ve daha sıkı kontrol mekanizmaları kurulmaya çalışıldığını göstermektedir. Bu, önceki, daha basit kuralların ya yetersiz kaldığını ya da uygulamada yaşanan sorunlar nedeniyle beklenen etkiyi yaratamadığını düşündürmektedir.

Temel Kiralama Kuralları:

Yeni yönetmeliklerle bisiklet kiralamada birçok kural yeniden tanımlanmış veya sıkılaştırılmıştır:

• Lisans Zorunluluğu: Artık Adalar’da “Bisiklet Kiralama Hizmet Lisansı” almayan hiçbir işletme kiralama hizmeti veremeyecektir. Bu lisanslar 3 yıl süreyle geçerli olacak ve İBB, belirlenmiş kurallara uymayan işletmelerin izinlerini iptal etme yetkisine sahip olacaktır.
• Sayı Sınırlaması: Kiraya verilebilecek bisiklet sayıları ada bazında sınırlandırılmıştır. İSPARK’ın devralması sürecinde önerilen sayılar; Büyükada için 1000, Heybeliada için 350, Kınalıada için 100 ve Burgazada için 50 olmak üzere toplam 1500 bisiklettir. Bu sayılar, 2015 yönetmeliğindeki Büyükada için 1000, Heybeliada için 550, Burgazada için 150 ve Kınalıada için 150 adetlik sınırlamalara göre bazı adalarda azaltılmış, bazılarında ise benzer tutulmuştur. Bu, Adalar’daki bisiklet yoğunluğunu kontrol altında tutma çabasının bir yansımasıdır.
• Yaş Sınırı: 15 yaşını bitirmemiş olanlara bisiklet kiralanması kesinlikle yasaklanmıştır.
• Kiralama Saatleri: Yaz dönemi olarak kabul edilen 1 Nisan – 31 Ekim tarihleri arasında saat 21.00’den sonra, kış dönemi olan 1 Kasım – 31 Mart tarihleri arasında ise saat 19.00’dan sonra kiralama hizmeti verilemeyecektir. Kiralanan tüm bisikletlerin bu saatlerden önce işletmeye teslim edilmesi gerekmektedir. Bu, önceki yönetmelikteki tek tip saat 19.00 yasağına göre daha esnek ancak yine de kısıtlayıcı bir düzenlemedir.
• Bisiklet Özellikleri: Kiralık bisikletlerin tamamı, ayırt edici olması amacıyla tek renk (sarı) olacaktır. Ayrıca, bisikletlerde park etmek için kullanılan yan dayama ayağı bulunması zorunlu hale getirilmiştir. Tek renk kuralı, önceki yönetmelikten devam eden bir uygulamadır.
• Zorunlu Ekipman: Bisiklet kiralayan işyerleri, kullanıcılara sunmak üzere yeterli sayıda kask ve dizlik bulundurmakla yükümlüdür. Ancak, özellikle yaz aylarında bu ekipmanların kiracılar tarafından ne kadar talep edileceği ve kullanılacağı, geçmişte olduğu gibi bugün de bir endişe kaynağı olmaya devam etmektedir.
• Sürüş Kuralları: Kullanıcıların güvenliği için kiralık bisikletlerin, işaret verme durumu dışında çift elle sürülmesi zorunlu kılınmıştır. Ayrıca, kullanıcıların kendi ve diğer kullanıcıların veya yayaların can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürecek şekilde bisiklet sürmesi, bisikletlerin yarış amaçlı veya aynı anda birden fazla kişi tarafından kullanılması ve sürüş sırasında müzik dinlemek amacıyla kulaklık kullanılması da yasaklanmıştır. Bu tür detaylı yasaklar, önceki düzenlemelerde bu kadar net belirtilmemişti.
• Sorumluluk: Yasaklanmış bölgelerde bisiklete binen kiracılardan, bisikleti kiraya veren işyerleri sorumlu tutulmaya devam edecektir. Bununla birlikte, yeni düzenlemeyle kiralanmış bisikletlerde sürüş sırasında meydana gelen her türlü hasarın sorumluluğu doğrudan kiralamayı yapan kullanıcıya yüklenmiştir.
• Ada Dışı Kullanım Yasağı ve Cezası: Bir adada kiralanan bisikletin başka bir adada kullanılması yasaktır. Bu kurala uymayıp bisikleti kiraladığı adanın dışına çıkaran kullanıcıya, günlük kiralama bedelinin 10 katı tutarında bir ceza kesilecektir. Bu, özellikle adalar arası izinsiz bisiklet transferini engellemeye yönelik caydırıcı bir önlemdir.
• Kişi Başı Kiralama Limiti: Bir kişinin aynı anda en fazla 3 adet bisiklet kiralamasına izin verilecektir.

Bu yeni ve detaylandırılmış kurallar, hem işletmelere hem de kullanıcılara yönelik sorumlulukları netleştirerek ve cezai yaptırımlar getirerek caydırıcılığı artırma ve kurallara uyumu teşvik etme çabasını yansıtmaktadır. Önceki düzenlemelerde var olan işletme sorumluluğuna ek olarak, kullanıcıya doğrudan yüklenen sorumluluklar ve cezalar, daha katmanlı bir kontrol mekanizması oluşturmayı hedeflemektedir.

İSPARK Dönemi ve “Kullandıkça Öde” Sistemi

Adalar’daki bisiklet kiralama sisteminde yaşanan en önemli gelişmelerden biri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İSPARK’ın kiralama işini devralması ve “kullandıkça öde” modeline geçilmesi yönündeki karardır. Bu yeni sistemle, geleneksel saatlik veya günlük kiralamanın yarattığı atıl kullanım sürelerinin ortadan kaldırılması ve daha adil, daha esnek bir ücretlendirme yapısının oluşturulması hedeflenmektedir. Teklif, UKOME tarafından oybirliğiyle kabul edilmiştir.

İSPARK Sisteminin Detayları:

• İşletme Modeli: İSPARK, Adalar’daki kiralık bisikletleri, modern bir “akıllı bisiklet paylaşım sistemi” üzerinden ve bir mobil uygulama aracılığıyla işletecektir. Tüm kiralamaların İBB tarafından hazırlanan özel bir mobil uygulama üzerinden yapılması zorunlu olacaktır.
• Ücretlendirme:
  • Eski sistemde Adalar’da bisiklet kiralama ücretlerinde bir standart bulunmuyordu. İşletmelerden alınan bilgilere ve saha tespitlerine göre ücretler saatlik 20 TL, günlük 40 TL civarında olmakla birlikte; talebin yoğunluğuna, kiralamayı yapan kişinin uyruğuna (bu durum özellikle eleştiriliyordu), hafta sonu ya da bayram tatili gibi özel günlere ve bisikletin tipine göre esnek bir fiyatlandırma yapılıyordu. Rakamların saatlik 40-50 TL’ye kadar çıkabildiği vurgulanmaktaydı.
  • Yeni “kullandıkça öde” sisteminde ise ücretlendirme, toplu taşıma ücretlerine endeksli bir formülle belirlenmiştir. Buna göre, açılış ücreti tam biletin 1.5 katını, dakikalık kullanım ücreti ise tam biletin onda birini geçemeyecektir. Nisan 2022 itibarıyla tam bilet ücreti 5.48 TL iken, bu hesaplamayla bir saatlik bisiklet kullanım ücretinin yaklaşık 40 TL, iki saatlik kullanımın 70 TL, üç saatlik kullanımın ise 100 TL civarında olacağı öngörülmüştü.
  • Ancak, bir otel web sitesinde 2024 yılı için belirtilen Adalar’da bisiklet kiralama fiyatları saatlik 100-150 TL, günlük kiralama ise 300-400 TL olarak görünmektedir. Bu fiyatların İSPARK’ın güncel tarifesi mi, yoksa İSPARK dışı kalan az sayıda işletmenin fiyatları mı olduğu ya da enflasyonist etkilerle İSPARK tarifesinin bu seviyelere mi çıktığı netlik kazanmamıştır. İSPARK’ın otopark ücretleri ise bisiklet kiralama ile doğrudan ilişkili değildir. Bu fiyat farkı, “kullandıkça öde” sisteminin maliyet avantajı ve adil fiyatlandırma iddiası açısından önemlidir. Eğer güncel İSPARK fiyatları da bu yüksek seviyelerdeyse, bu durum kullanıcılar tarafından olumsuz karşılanabilir.
• Ödeme Yöntemleri: Bisiklet kiralamak isteyen vatandaşlar için İstanbulkart ya da kredi kartı ile ödeme yapma zorunluluğu getirilmiş olup, kiralama hizmeti de yalnızca mobil uygulama üzerinden gerçekleştirilebilecektir.
• Gizlilik: Kiralama hizmeti yapan işletmeler, kullanıcıların kiralamada kullandıkları kişisel bilgilerin güvenliğinin sağlanması amacıyla İBB ile bir “Gizlilik Güvenliği Taahhütnamesi” imzalayacaktır.

İSPARK’ın devreye girmesi ve “kullandıkça öde” sisteminin getirilmesi, önceki dönemde yaşanan keyfi ve değişken fiyatlandırma uygulamalarını ortadan kaldırarak daha standart ve şeffaf bir yapı sunma potansiyeline sahiptir. Ancak, yukarıda belirtilen fiyat farklılıkları, sistemin bu amacına ulaşıp ulaşmadığı konusunda soru işaretleri yaratmaktadır. Ayrıca, mobil uygulama ve dijital ödeme zorunluluğu, teknolojiye erişimi veya kullanım becerisi kısıtlı olan kesimler (örneğin yaşlılar veya bazı turist grupları) için bir engel teşkil edebilir. Bu durum, bisiklet kiralama hizmetine erişimde bir eşitsizlik yaratma potansiyeli taşıyarak, hizmetin yaygınlaşmasının önünde bir bariyer oluşturabilir.

Aşağıdaki tablo, Adalar’da İSPARK tarafından işletilmesi planlanan bisiklet kiralama sisteminin temel şartlarını ve ücretlendirme prensiplerini özetlemektedir:

Tablo 1: Adalar’da İSPARK Bisiklet Kiralama Şartları ve Ücretleri (Planlanan ve Bilinenler)

Elektrikli Bisiklet ve Scooterlara Sıkı Denetim

Geleneksel bisiklet kazalarının yanı sıra, son yıllarda popülaritesi hızla artan elektrikli bisikletler ve scooterlar da Adalar için yeni bir güvenlik ve düzenleme sorunu olarak ortaya çıkmıştır. Bu araçların göreceli sessizliği, potansiyel hızları ve bazen deneyimsiz ya da dikkatsiz kişilerce kontrolsüz kullanımı, özellikle yaya yoğunluğunun fazla olduğu Adalar’da ek riskler doğurmaktadır.

Kiralama Yasağı:

Bu riskleri bertaraf etmek amacıyla alınan en net önlemlerden biri, yeni düzenlemeler kapsamında Adalar’da elektrikli ya da elektrik destekli bisikletlerin kiralanmasının tamamen yasaklanmasıdır. Bu yasak, kiralama yoluyla kontrolsüz ve denetimsiz e-bisiklet kullanımının önüne geçmeyi amaçlamaktadır.

Bireysel Kullanım Kuralları:

Kiralama yasağına karşın, Adalar’da ikamet edenlerin veya belirli şartları taşıyanların bireysel elektrikli araç kullanımı ise İBB Ulaşım ve Lojistik Yönergesi ile Adalar Belediyesi’nin aldığı ek kararlarla sıkı kurallara bağlanmıştır:

• Genel Yasak ve İstisnalar: Adalar ilçesinin doğal, kültürel ve kentsel sit alanı olması nedeniyle, İBB Ulaşım ve Lojistik Komisyonu tarafından belirlenen ve ilgili yönergede tanımlanan bireysel elektrikli araçlar ve standart bisikletler haricinde, diğer bireysel elektrikli araçların kullanımı genel olarak yasaktır.  
• Motor Gücü Sınırı: Adalar Belediyesi, bu genel çerçeveye ek olarak daha spesifik bir kısıtlama getirerek, 250W üzerinde motor gücüne sahip araçların (bu araçlar 2 tekerlekli ve/veya pedallı olsa dahi) Adalar’da kullanımını yasaklamıştır. Bu, İBB’nin genel “bisiklet” tanımına giren bazı düşük güçlü elektrik destekli bisikletleri (pedelec) dahi Adalar’da kullanım dışı bırakabilecek veya özel izne tabi kılabilecek bir yerel düzenlemedir.
• İzin Belgesi Zorunluluğu: İBB yönergesinde tanımlanan ve genellikle “motorlu bisiklet (moped) sınıfı” olarak belirtilen (azami hızı saatte 45 kilometreyi, azami sürekli nominal güç çıkışı 4 kilovatı geçmeyen, net ağırlığı 350 kilogramı aşmayan üç tekerlekli) bireysel elektrikli araçları kullanabilmek için Adalar Belediyesi tarafından düzenlenen ve 1 yıl süreyle geçerli olan “Bireysel Elektrikli Araç Kullanım İzin Belgesi” alınması zorunludur. Bu izin belgesini alabilmek için Adalar ilçesinde daimi ikamet ediyor olmak ve uygun sürücü belgesine sahip olmak gibi temel şartlar aranmaktadır. Ayrıca, %40 ve üzeri engelli veya ÇÖZGER raporlu dezavantajlı bireyler için de belirli koşullar altında bu tür araçları kullanma izni verilebilmektedir.  
• Hız Sınırı: İzin belgesiyle kullanılabilen bireysel elektrikli araçlar için Adalar içinde uygulanacak azami hız sınırı saatte 20 km olarak belirlenmiştir. Araçların bu hızı aşmasını engelleyecek bir hız sınırlayıcı sisteme sahip olması zorunludur.  
• Diğer Kurallar: Bu tür izinli bireysel elektrikli araçların tescilli olması, yayalaştırılmış alanlarda kesinlikle kullanılmaması, amacı dışında (örneğin ticari) taşımacılık yapılmaması ve araç üzerinde mekanik bir zil dışında herhangi bir ses yükseltici aksesuar (hoparlör vb.) bulundurulmaması gibi ek kurallar da getirilmiştir.  

Bu çift katmanlı düzenleme yapısı – yani hem İBB’nin genel bir yönergesi olması hem de Adalar Belediyesi’nin buna ek, daha kısıtlayıcı yerel kararlar alabilmesi (örneğin 250W motor gücü sınırı) – vatandaşlar için hangi kuralın öncelikli olduğu veya bu kuralların birbiriyle nasıl bir ilişki içinde olduğu konusunda kafa karışıklığına yol açma potansiyeli taşımaktadır. Örneğin, İBB yönergesindeki “bisiklet” tanımı, batarya dahil ağırlığı 30 kg’ı aşmayan ve gücü 25 km/saate ulaştıktan sonra kesilen iki tekerlekli elektrikli taşıtları da kapsayabilmektedir. Ancak Adalar Belediyesi’nin 250W üzeri motor gücüne sahip tüm araçları yasaklaması, bu tanıma giren bazı elektrik destekli bisikletlerin bile Adalar’da kullanımını engelleyebilir. Bu iki farklı düzenlemenin pratikte nasıl entegre edildiği ve uygulandığı konusunda daha fazla netliğe ihtiyaç duyulmaktadır.  

Öte yandan, özellikle özel mülkiyetteki elektrikli araçlara getirilen bu sıkı izin şartları (Adalar’da daimi ikamet, uygun sürücü belgesi, aracın belirli teknik özelliklere sahip olması ) ve 250W gibi uluslararası standartlara göre oldukça düşük sayılabilecek bir motor gücü sınırı, Adalar’ın kendine özgü koşulları (dar yollar, yoğun yaya trafiği, korunması gereken doğal ve kültürel miras) göz önüne alındığında kamu güvenliğini önceleyen bir yaklaşımı yansıtmaktadır. Ancak bu durum, aynı zamanda modern, çevre dostu ve bireysel ulaşım özgürlüğünü destekleyen bu tür araçlara erişimi önemli ölçüde kısıtlamaktadır. Bu kısıtlamalar, Adalar’ın “motorlu taşıtsız” kimliğini koruma ve trafik güvenliğini sağlama amacı taşısa da, özellikle hareket kabiliyeti kısıtlı olan ancak engelli raporu için aranan tüm şartları tam olarak karşılayamayan bireyler için de gündelik yaşamda zorluklar yaratabilir.  

Denetim ve Yaptırımlar:

Bu kuralların uygulanmasını sağlamak amacıyla denetimler de sıkılaştırılmıştır. Belirlenen şartları taşımayan ve kiralanması ya da bireysel kullanımı yasak olan çok sayıda elektrikli bisiklet ve akülü aracın Adalar Kaymakamlığı, Adalar Belediyesi ve İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün ortak çalışmalarıyla toplanarak ada dışına çıkarıldığı bildirilmektedir. Ayrıca, Bireysel Elektrikli Araç Kullanım İzni Belgesi’nin, hız sınırının aşılması, hatalı park yapılması veya genel trafik kurallarına aykırı kullanım gibi durumlarda UKOME tarafından iptal edilebileceği de belirtilmiştir.  

Aşağıdaki tablo, Adalar’da bireysel mülkiyetteki elektrikli araçların kullanımına ilişkin İBB ve Adalar Belediyesi tarafından getirilen temel kuralları özetlemektedir:

Tablo 2: Adalar’da Bireysel Elektrikli Araç Kullanım Kuralları (İBB ve Adalar Belediyesi Düzenlemeleri)

Uygulamadaki Zorluklar ve Gelecek Beklentileri

Kağıt üzerinde oldukça kapsamlı ve detaylı görünen bu yeni kuralların ve İSPARK eliyle yürütülecek kiralama sisteminin, Adalar’daki bisiklet kaynaklı sorunları ne ölçüde çözeceği, büyük ölçüde etkin bir denetime ve uygulamadaki sürekliliğe bağlı olacaktır. Geçmişte, 2015 yılında da benzer amaçlarla yönetmelikler çıkarılmasına rağmen, sorunların tam anlamıyla çözülememiş olması ve kazaların devam etmesi, mevcut düzenlemelerin akıbeti konusunda da bazı soru işaretleri doğurmaktadır. O dönemde dahi, kask ve dizlik kullanımı ile saat ve sayı sınırlaması gibi kuralların takibinin zor olacağına dair endişeler dile getirilmişti; bu endişeler, daha da karmaşıklaşan yeni kurallar bütünü için de geçerliliğini korumaktadır.

Denetim Sorumluluğu ve Kapasitesi:

Yeni yönerge kapsamındaki denetimlerin Adalar Belediye Zabıtası tarafından yapılacağı belirtilmiştir. Ancak, Adalar’ın özellikle yaz aylarındaki yoğun nüfusu, geniş coğrafyası ve bisiklet sayısındaki artış göz önüne alındığında, zabıta ekiplerinin personel sayısı, teknik ekipmanı ve genel denetim kapasitesi kritik bir faktör olarak öne çıkmaktadır. Adalar Çalıştay Raporu’nda da “Adalarda yer alan akülü araç ve bisikletlerin denetimi düzenli olarak yapılmalı ve gerekiyorsa sayısal olarak sınırlama getirilmelidir” tespiti yer almaktadır. Bu, denetimin sadece bir başlangıç değil, sürekli ve dinamik bir ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır. Getirilen kuralların sayısı ve detay seviyesi (yaş sınırı, kiralama saatleri, kask takibi, çift elle sürüş, kulaklık yasağı, bisiklet sayısı, elektrikli bisikletler için motor gücü ve hız limitleri, izin belgelerinin kontrolü vb.) düşünüldüğünde, Adalar Belediye Zabıtası’nın tüm bu kuralları her zaman ve her yerde etkin bir şekilde denetleyebilmesi oldukça zorlu bir görevdir. Bu durum, “kural enflasyonunun” “uygulama deflasyonuna” yol açabileceği, yani çok sayıda kuralın var olmasına rağmen hiçbirinin tam olarak uygulanamaması riskini beraberinde getirmektedir.

Vatandaş Katılımı ve Farkındalık:

Kuralların başarısı, yalnızca cezai yaptırımlarla değil, aynı zamanda bisiklet kullanıcılarının, kiralama işletmelerinin ve ada sakinlerinin kurallara uyum sağlama bilinciyle de yakından ilgilidir. Adalar Sivil İnisiyatifi ve Bisiklet İnisiyatifi gibi oluşumların düzenlediği “Büyükada Bisiklet Eğitimleri” ve “Büyükada Bisiklet Treni” gibi yenilikçi ve alternatif ulaşım projeleri, toplumsal farkındalığı artırma ve güvenli ulaşıma yönelik çözüm arayışlarını yansıtmaktadır. Ada sakinleri de artan kazalara karşı yetkililerden çözüm bulunmasını talep etmektedir. Bu tür sivil toplum projeleri, resmi çözümlerin yetersiz kaldığı veya yavaş ilerlediği noktalarda önemli bir boşluğu doldurma potansiyeline sahip olmakla birlikte, bu girişimlerin resmi kurumlarla etkin bir koordinasyon içinde olması, sürdürülebilirlikleri ve genel ulaşım planlarına entegrasyonları açısından hayati önem taşımaktadır. Aksi takdirde, bu çabalar küçük ölçekli kalabilir veya bürokratik engellerle karşılaşabilir.

Altyapı Sorunları:

Bisiklet kazalarında önemli bir faktör de mevcut altyapının durumudur. Her ne kadar doğrudan Adalar ile ilgili olmasa da, Eskişehir’de Adalar Sahil Yolu üzerine yapılan bisiklet yolunun, vatandaşların kullanım alışkanlıklarıyla örtüşmeyince karışıklığa neden olması, bisiklet yolu planlamasının önemini ortaya koyan genel bir örnektir. Adalar’da mevcut bisiklet yollarının durumu, bu yolların genişliği, zemin kalitesi, yeterli ve doğru işaretlemelerin olup olmadığı ve genel altyapının özellikle yoğun sezonlardaki bisiklet trafiğini güvenli bir şekilde kaldırıp kaldıramadığı da önemli bir tartışma konusudur.

Adalar’a Bisiklet Taşıma Kuralları:

Kendi bisikletiyle Adalar’a gelmek isteyen ziyaretçiler ve ada sakinleri için de deniz yolcu araçlarında bisiklet taşıma konusunda belirli kurallar bulunmaktadır. İBB Ulaşım ve Lojistik Yönergesi’ne göre :  

• Adakart sahibi olan bisikletli yolcular, saat sınırlaması olmaksızın bisikletlerini taşıyabilirler.
• Katlanabilir bisikletler, katlanmış şekilde tüm sefer ve saatlerde ilave ücret alınmadan taşınabilir.
• Katlanamayan bisikletler için ise;
  • Yaz dönemi (15 Nisan – 15 Eylül) boyunca, 08:30 – 10:30 ve 18:30 – 20:30 saatleri arasında, özel müteşebbisler tarafından işletilen deniz yolcu araçlarında kapasiteye göre sınırlamalar uygulanır:
    • 300 yolcu kapasitesine kadar olan gemilerde en fazla 5 katlanmayan bisiklet.
    • 600 yolcu kapasitesine kadar olan gemilerde en fazla 10 katlanmayan bisiklet.
    • 600 ve üzeri yolcu kapasiteli gemilerde herhangi bir bisiklet sayı sınırlaması yapılmaz.
  • Yaz döneminin yukarıda belirtilen saatleri dışında ve tüm kış döneminde (16 Eylül – 14 Nisan), tüm seferlerde ve saatlerde yolcu ile birlikte taşınan katlanamayan bisikletlerde herhangi bir sayı sınırlaması uygulanmaz.
• Deniz yolcu araçlarının bisiklet konulacak alanlarına, katlanamayan bisiklet kapasiteleri görülecek şekilde yazılacaktır.

Bu kurallar, Adalar’a bisikletle ulaşımı düzenleyerek gemilerde aşırı yoğunluğun ve güvenlik risklerinin önüne geçmeyi amaçlamaktadır.

Tablo 3: Adalar’a Bisiklet Taşıma Kuralları (Deniz Yolcu Araçları – İBB Yönergesi Uyarınca)

Sonuç

Adalar, bisikletin özgürlüğün, sağlıklı yaşamın ve doğayla iç içe huzurlu bir kaçışın sembolü olduğu eşsiz bir mekan olmaya devam etmektedir. Ancak, son yıllarda artan bisiklet kazaları, denetimsizlik ve ulaşım karmaşası, bu olumlu imajı ciddi şekilde gölgelemektedir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Adalar Belediyesi tarafından eş zamanlı olarak uygulamaya konulan yeni ve kapsamlı yönetmelikler, bisiklet kiralama sisteminin İSPARK tarafından devralınarak “kullandıkça öde” modeline geçirilmesi ve özellikle elektrikli bisikletlere yönelik getirilen sıkı kısıtlamalar, Adalar’da daha güvenli, daha düzenli ve sürdürülebilir bir bisiklet kültürüne geçiş için atılmış önemli ve gerekli adımlar olarak değerlendirilmelidir. Geçmişteki düzenlemelerin zamanla yetersiz kalması, sorunun tek seferlik müdahalelerle çözülemeyeceğini, sürekli bir yönetişim ve adaptasyon gerektirdiğini açıkça ortaya koymuştur.

Ancak, bu yeni düzenlemelerin ve sistemlerin kağıt üzerinde kalmayıp gerçek hayatta başarıya ulaşması, pek çok faktörün bir araya gelmesine bağlıdır. En başta, getirilen kuralların etkin bir şekilde denetlenmesi ve uygulamada sürekliliğin sağlanması hayati önem taşımaktadır. Bunun yanı sıra, hem bisiklet sürücülerinin hem de kiralama işletmecilerinin bu yeni kurallara tam anlamıyla uyum gösterme bilincine sahip olması gerekmektedir. Sadece cezalarla değil, eğitim ve farkındalık çalışmalarıyla da bu uyumun desteklenmesi şarttır. Mevcut bisiklet yollarının iyileştirilmesi, ihtiyaç duyulan noktalara yeni ve güvenli yolların yapılması gibi altyapı iyileştirmeleri de çözümün ayrılmaz bir parçasıdır. Sivil toplum kuruluşlarının ve ada sakinlerinin sürece aktif katılımı ve yerel yönetimlerle yapıcı bir işbirliği içinde olması da, Adalar’ın o eşsiz atmosferini koruyarak herkes için güvenli ve keyifli bir bisiklet deneyimi sunulması hedefine ulaşmada kritik rol oynayacaktır. Nihayetinde, Adalar’ın bu değerli kimliğini korumak ve geliştirmek, tüm paydaşların ortak sorumluluğu ve ortak beklentisi olmaya devam etmektedir. Bu, durağan bir durum değil, sürekli izleme, değerlendirme ve iyileştirme gerektiren dinamik bir süreçtir.