Büyükada’daki Nakibey Plajı ve çevresindeki 19 bin metrekarelik arazinin 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilmesi ve üzerindeki tesislerin yıkılacağı kararı, Adalar’ın uzun süredir kanayan yarası olan tarihi eser talanını bir kez daha gündeme getirdi. Ancak Adalar’daki sivil toplum savunucuları ve tarih bilincine sahip vatandaşlar, bu kararın da geçmişteki pek çok örnek gibi kağıt üzerinde kalmasından ve rant mücadelesine kurban edilmesinden duydukları üzüntüyü dile getiriyorlar.
İstanbul’un gözbebeği Adalar, on yıllardır süregelen bir tarihi eser katliamıyla yüzleşiyor. Hikaye, 1950’li yıllarda, koruma yasalarının yetersiz olduğu ve Ankara’daki tek bir kurulun tüm Türkiye’ye baktığı dönemlerde başlıyor. O yıllarda duyarlı Adalıların bireysel çabalarıyla yaptıkları başvurular, bürokrasi ve ilgisizlik duvarına çarparak sonuçsuz kalmış, sayısız arkeolojik kalıntı inşaatlara feda edilmiştir.
1973’te çıkan Eski Eserler Kanunu ile yapılan tespitler ve tescil çalışmaları, bazı yapıları kurtarmış olsa da, “birkaç eski duvar” veya “kalıntı yoktur” gibi düzmece raporlarla yürütülen sistematik tahribat devam etmiştir. Bunun en acı örneklerinden biri, Büyükada Maden bölgesindeki VI. yüzyıldan kalma “Kadınlar Manastırı” arazisine verilen “kalıntı yoktur” raporudur. Bugün, o gün yok sayılan kalıntıların kalan parçalarını kurtarmak için arkeolojik çalışmalar yapılması planlanmaktadır.
Adalar’daki tahribatın belki de en çarpıcı ve en acı örneği, Büyükada’da eski 23 Nisan Caddesi üzerindeki saat kulesi karşısından başlayıp Anadolu Kulübü’ne kadar uzanan tarihi duvar ve yerleşim kalıntılarıdır. 1960’lı yıllardaki filmlerde dahi net bir şekilde görülen bu yapı, adeta bir rant savaşının kurbanı olmuştur:
1980’ler Başı: Kaçak LİDO inşaatı sırasında yolun çökmesiyle ortaya çıkan kısımlar alelacele yok edildi.
1980’ler Sonu: Belediyenin yol çalışmasındaki bir çökmede ortaya çıkan bölüm, tüm bildirimlere rağmen tescil edilmeyerek kaderine terk edildi.
Yaklaşık 6 Yıl Önce: Eski bir disko bahçesine yapılan kaçak otel inşaatı sebebiyle duvarın üst ve alt setleri, tescilli ağaçlarla birlikte ortadan kaldırıldı.
Yakın Geçmiş: Aynı bölgedeki bir rezidans inşaatının temel kazısında yeniden ortaya çıkan izler, iddialara göre ilgili firma tarafından projedeki bodrum kat iptal edilerek hızla betonla kapatıldı ve bir kez daha tarihe gömüldü.
Tüm bu yıkıma rağmen, duvarın kalan parçalarının halen 21 ada 4, 5, 7, 12, 17 ve 18 numaralı parsellerde görülebildiği belirtilmektedir.
T.C. Anayasası’nın 63. maddesi ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, devlete “tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlama” görevini açıkça yüklemektedir. Bu yasal zorunluluklara rağmen Adalar’da yaşananlar, büyük bir ihmalin ve denetimsizliğin kanıtıdır.
Bu acı tablo ışığında, Nakibey Plajı kararı yeni bir sayfa mı, yoksa unutturulmaya yüz tutacak bir başka vaat mi sorusu akıllara geliyor. Kamuoyu adına yetkililere soruyoruz:
Hazine’ye ait olan ve üzerinde manastır kalıntıları bulunan Nakibey Plajı (179 ada 10 parsel) ve çevresinin her türlü işgalden arındırılması süreci neden unutturulmak istenmektedir? Kararın uygulanması için somut bir takvim var mıdır?
Bölgedeki 1. derece arkeolojik sit alanı ilanı sadece bu parselle mi sınırlıdır? Yoksa tahribatın en büyük örneklerinden olan tarihi duvarın geçtiği parseller gibi civardaki diğer alanları da kapsayacak geniş çaplı bir koruma planı hazırlanmakta mıdır?
Adalar halkı ve tarihseverler, sorumluların bu sorulara net cevaplar vermesini ve sadece kağıt üzerinde kalan kararlar yerine, Adalar’ın kaybolan mirasını kurtaracak somut adımlar atmasını bekliyor.
Adalar’da Tarih Katliamı Dosyası: Ranta Kurban Edilen Miras ve Cevapsız Sorular
Adalar’da Tarih Katliamı Dosyası: Ranta Kurban Edilen Miras ve Cevapsız Sorular
Adalar’da Tarih Katliamı Dosyası: Ranta Kurban Edilen Miras ve Cevapsız Sorular
