Anne Sütünün Önemi Ve Emzirmede Dikkat Edilmesi Gerekenler

Günümüzde yeni doğan bebeklerin ilk altı ay boyunca sadece anne sütü ile beslenmesi önerilmektedir. Anne sütü bebek için en sağlıklı olan besindir. Uygun koşullarda gereksinim duyulduğu anı beklemektedir. Isıtma, soğutma, depolama, mikroptan arındırma için özel aletlere, biberon, emzik vb. aracılara ve temiz su kaynağına bağımlı değildir. Anne sütünde mikrop üremez, bozulmaz, hastalık kaynağı olmaz.

Anne sütünün bebeğe ve anneye faydaları nelerdir ?

Anne sütü ile beslenen bebeklerde enfeksiyon hastalıkları daha az görülmekte, beyin gelişimi daha iyi olmakta, allerjik hastalıklar, ishal ve solunum yolu hastalıkları ve hatta ileri yaşlarda ateroskleroz, kanser ve multipl skleroz gibi hastalıklar daha az bildirilmektedir. Emziren annelerde ise meme kanseri, yumurtalık kanseri, osteoporoz ve kansızlık daha az görülmektedir.
Anne sütü özeldir:

Anne sütü her bebek ve her dönem için özeldir. Prematürelerde ve hayatın ilk günlerinde farklı yapıda bir anne sütü söz konusudur. İlk bir hafta memelerden “kolostrum” adlı süt gelir ve bebeği besleyici ve enfeksiyondan koruyucu özellikleri ön plandadır. Bunu ikinci hafta boyunca protein içeriği azalırken, laktoz, yağ ve toplam kalori içeriği artan “geçiş sütü” izler. Daha sonraki dönemlerdeki olgun anne sütü de emzirmenin başlangıcında karbonhidrattan, sonunda yağdan zengin olarak gelir.

EMZİRİRKEN BEBEĞİMİZİN SAĞLIKLI BESLENMESİNİ İSTİYORSAK

Bebeğimizi emziriken memeden gelen ilk sütle açlık ve susuzluğu giderilmiş olur sonradan gelen süttede yağlar ve vitaminler olduğu içindengeli beslenmesi ve  kilo alması son sütle sağlanabilir.Mutlaka her memede bebeğin ilk ve son sütü alması konusuna dikkat etmemiz gerekir.
Anne sütünün özellikleri nelerdir ?

Anne sütü özel yapıda, sindirimi kolay ve enfeksiyondan koruyucu nitelikleri zengin bir protein içeriğine sahiptir. Anne sütünde protein ve minerallerin inek sütüne göre daha az olması, sindirim ve böbrekler açısından bebeğin yüklenmesini önler. Anne üstündeki demir, çinko gibi minerallerin emilimi, inek sütüne göre çok daha fazla, örneğin demir için beş katıdır. Anne sütünde sindirimi kolay doymamış yağ asitlerinin oranı yüksektir. Beyin ve sinir sistemi için şart olan temel ve zorunlu yağ asitleri ise inek sütüne göre 8 kat olup, ilk 4 ay boyunca bebek tarafından sentezlenememektedir.
Anne sütü ile bebeğin beslenmesi:

İlk saatlerden itibaren bebeğin istekle, uygun koşullarda ve doğru teknikle emzirilmesi anne sütü ile bebeğin beslenebilmesi için en önemli koşuldur. Emzirme sırasında salgılanan oksitosin ve prolaktin hormonları memedeki sütün boşalmasını sağlar ve yeni süt yapımını uyarır.

Başarılı bir emzirme için:

** her şeyden önce ellerinizi emzirmeden önce yıkayın

**doğru kucaklama ve pozisyon alma önemlidir.

**Anne normal koşullarda rahat bir koltukta, sırtı dik olarak oturmalıdır.

**Bebek yüzü ve gövdesi aynı doğrultuda ve anneye dönük, başı gövdeye göre yüksekte, yani eğri bir çizgi oluşturacak şekilde anne tarafından kucaklanmalıdır. **Bebeğin başı, annenin emzirilen göğsünün tarafındaki kolu dirsekten bükülerek, dirsek kıvrımının hemen önüne yerleştirilmelidir.

**Bebeğin altta kalan kolu anne ile bebek arasına girmemelidir.

**Bebeğin başına arkadan bastırılmamalıdır. Anne kolunun altı gereğinde bir yastık ile desteklenebilir.

**Bebek uygun şekilde pozisyon verilerek kucağa alındıktan sonra alt dudağı meme ucunun altına gelecek şekilde bebek aşağıdan yukarıya doğru memeye yaklaştırılmalı, diğer elin dört parmağı memeyi alttan desteklerken başparmak üstte memeyi yönlendirmelidir.

** Anne meme ucunu bebeğin dudaklarına değdirerek emme için ağzını açmasını sağlamalı, bebek ağzını genişçe açtığında meme ucu ve çevresindeki kahverengi bölüm (areola) birlikte bebeğin ağzına verilmelidir.

** Bebeğin çenesi memeye dayanmalı, üstteki başparmak burnun tıkanmasını önlemelidir.

** Bebeğiniz emmeye başladıktan sonra yanma veya acı hissederseniz bebek memeyi yanlış yakalamış olabilir. Bu durumda derin bir nefes alıp gevşemeye çalışın. Bebeğiniz huzursuz ve sinirleniyor ise pozisyon ve tekniğinize mutlaka tekrar göz atın; çünkü büyük ihtimalle burada bir sorun vardır. Bebeğinizin ağız köşesinden parmağınızı sokun, emzirmeye ara verin ve tekrar deneyin. Endişe etmeyin ve doğru pozisyona gelene kadar tekrar deneyin. 

Süt yapımı üzerine etkili faktörler:

Süt yapımını belirleyen en önemli iki faktör bebeğin sık emmesi ve memelerin boşaltılmasıdır. Yorgunluk ve stres, ruhsal sıkıntılar ve en önemlisi emzirmeye isteksizlik, anne sütü miktarını azaltabilir. Meme büyüklüğü süt yapımında önemli değildir. Yine meme başlarının düz veya içe çökük olması bebek doğru teknikle emzirilirse sorun olmaz. Annenin yeterli sıvı alması ve dengeli beslenmesi yeterlidir. Aşırı kalorili, şekerli yiyecek ve içeceklerin süt yapımına katkısı yoktur. Sıvı alımının aşırısı da sakıncalı olabilir. Sebze ve meyveler, yeşil salatalar bolca tüketilmelidir. Anne yeterli süt ve süt ürünleri ile protein ve demir içeren gıdaları dengeli bir şekilde almalıdır. Gebelikte olduğu gibi, kalsiyum ve demir desteği sürdürülmelidir.
Emzirme sıklığı ve süresi nasıl olmalıdır?

Yeni doğan doğumdan sonra en kısa zamanda memeye verilmeli ve devamında emzirme sıklığı ve süresi bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır. İlk emzirmelerde süt hemen gelmeyebileceğinden, bebeğe başka bir besin vermeden emzirmeye devam edilmelidir. Özellikle ilk 2 ay her istediğinde bebeğe meme verilmelidir. Başlangıçta her emzirmede sırası değiştirilerek her iki göğsün de emzirilmesi sütün artması açısından yararlı olsa da, süt miktarı arttığında her öğünde bir memenin emzirilmesi yeterli olabilmektedir. Her öğünde bebeğin bir memeyi tamamen boşaltması sağlanmalıdır. Bu süre genellikle 10-15 dakika kadardır. İlk dönemden sonra emzirme aralıkları bebeğine göre değişmekle birlikte genelde 2-3 saate uzayabilmektedir.
Anne sütünün yeterli olduğunu nasıl değerlendirebiliriz:

**Bebeğin yeterli beslendiği, günde en az beş kez idrar yaparak bezini ıslatması,

**en geç 15. günde doğum kilosuna ulaşması ve ayda en az 500-600 gram alması ile anlaşılır.

Bebeklerde ilk günlerde görülen doğal tartı kaybının nedeni vücutta su oranının azalması ve suyun yer değiştirmesidir; anne sütü yetersizliğine bağlanmamalıdır. Dışkılama sayısı, bebeğin huzursuzluğu, uyku düzensizliği veya aşırı ağlaması anne sütü miktarı açısından güvenilir kriterler değildir. Çok iyi tartı alan bebeklerde de benzer yakınmalar görülebilir.

Sadece bezin hep kuru bulunması ve sürekli olarak koyun pisliği gibi ufak ve sert parçalar halinde az miktarda kaka yapılması açlık bulgusu olabilmektedir. Bunlar dışında en önemli kriter, bebeğin yeterli kilo almamasıdır.
Emzirmede sık yapılan hatalar nelerdir?

Emzirmeden önce meme başının karbonatlı su, sabunlu su veya çeşitli kremler ile temizlenmesi meme başı çatlağına ve bebeğin memeyi tutmasında çeşitli güçlüklere neden olabilir.

  En iyi meme bakımı anne sütü ile olur.

Özel silikon başlıklar bebeğin memeyi doğru kavramasını engeller.

Ortamda aşırı kalabalık ve gürültü, aile içi gerginlikler, aşırı sıcak, sıkı giysiler ve örtüler bebeğin emmesini olumsuz etkileyebilir.

Eldiven giydirilmesi bebeğin parmaklarını emmesini engelleyerek huzursuzluğuna neden olabilir.

Bebeğin doymadığı kaygısı ile biberon kullanılarak ek besin verilmesi, emziğin şekerli sıvılara ve bala batırılması, bebeğe şekerli bitki çayları verilmesi memeye isteksizlik yaratabilir.

Başarılı  emzirmenin ilk kuralı emzirmeyi istemek sıksık emzirmek ve gerisini bebeğe bırakmaktır.

Aile Hekimliğinize müracat ederek emzirme anne sütü ve anne sütünün faydaları vb.koruyucu sağlık hizmetleri hakkında daha ayrıntılı bilgi ve danışmanlık hizmetlerinden faydalanabilirsiniz.Adalar İlçe Sağlık Müdürlüğü ve Toplum Sağlığı Merkezi ve bünyesinde görev ifa eden Aile Hekimlikleri’de dahil olmak üzere  Bebek Dostu İlçe ünvanına sahiptirler.

EMZİREN ANNENİN BESLENMESİ NASIL OLMALIDIR

Emzirme annenin metabolizmasını etkileyen bir olaydır çünkü vücuttan süte çok miktarda mineral ve vitamin geçer. Aynı şekilde annenin metabolizması ve beslenme durumu da sütün miktarını ve kalitesini etkiler. Bu nedenle emziren anne beslenme konusunda dikkat etmelidir. Normal düzenli emziren bir anne günde 400 – 1000 cc süt vermektedir. Emzirme döneminde annenin daha fazla enerji ve mineral-viramin alması gerekir. Emziren annelerin diğer bayanlara göre günde ortalama 400 kcal fazla enerji almaları gerekir. Emziren annenin günlük alması gereken protein miktarı da artmıştır.

Yağda ve suda eriyen vitaminler anne sütüne geçebilmektedir. Bu nedenle emziren anneler vitaminden zengin diyet uygulamalıdır. Uzun süreli vitaminden fakir diyetle beslenmek annenin vitamin depolarının boşalmasına sebep olabilir. Annenin vitamin takviyesi alması da sütteki vitamin miktarını arttırır. Annenin kemik mineral yoğunluğu emzirme döneminde zayıflar ve emzirme dönemi bittikten sonra tekrar düzelir. Kemik ve kalsiyum metabolizmasındaki bu değişim ve sonradan düzelme annenin aldığı kalsiyum miktarından bağımsız olarak gerçekleşmektedir o yüzden normalden daha fazla kalsiyum, magnezyum, fosfor alması önerilmez. Emziren bayanların da diğer bayanlar gibi günlük normal miktarda süt-yoğurt tüketmeleri yeterlidir.

Anne aşırıya kaçmadığı sürece yemeyi azaltsa bile bebeğin iyi beslenmesi için sütün miktarı hemen azalmaz. Ancak annede beslenmeyi ciddi derecede bozan bir durum ortaya çıkarsa sütün kalitesi ve miktarı azalabilir. Annenin hafif derecede kilo kaybetmesi süt miktarını etkilemez. Annenin normal insanlar kadar su içmesi veya sıvı içecekler alması yeterlidir, daha fazlasının faydası olmaz. Ne kadar çok sıvı alırsa o kadar çok süt olur diye bir ilişki yoktur. Sıvı alınması ve beslenme çok bozulmadığı sürece süt üretimi kolay kolay azalmaz, bu bebeği korumak için gereklidir.

GEBELİKTE (HAMİLELİKTE) BESLENME

HAMİLELİKTE BESLENME NASIL OLMALIDIR?
Gebelikte neler yemeliyiz? Neler yememeliyiz? gibi sorular en sık karşılaştığımız sorulardandır. Hayatın her döneminde olduğu gibi gebelik döneminde de dengeli ve sağlıklı beslenmek önemlidir. Tek taraflı beslenmeden kaçınılmalı ve protein, karbonhidrat, yağ ve vitamin – minerallerden gereği kadar uygun oranlarda alınmalıdır. Gebelik döneminde bütün bu besin maddelerinin günlük ihtiyacı artar. Gebelikte diğer insanlara göre günlük 300 kilokalori daha fazla yani yaklaşık 2300 kilokalori alınması gerekir. Düzenli ve yeterli beslenmeye ek olarak gebelik boyunca hergün demir ilacı kullanılması ve gebeliğin ilk aylarında folik asit vitamininin kullanılması önerilir. Yeterli beslenemeyen hamilelere günlük multivitamin preperatları da önerilebilmektedir. Gebelik anne adayı yeterli beslenerek ortalama 10-12 kilo alır. Gebelikte kilo takibi yapılmalıdır. İlk üç ayda ortalama 0,5-1 kg, sonraki dönemlerde ise ayda ortalama 1.5-2.0 kilo alınması normaldir
Gebelik sırasında da gebe olmayan insanlar için geçerli olduğu gibi aşırı yağlı yiyeceklerden, gereksiz aşırı kalori içeren besleyici değeri olmayan kek, bisküvi gibi yiyeceklerden mümkün olduğunca kaçınmak gerekir. Hamur işlerini ve yağlı yiyecekleri çok fazla tüketmemek gerekir. Baklava ve benzeri şerbetli tatlılar veya diğer tatlılar tüketilebilir ancak az miktarda tüketmek gerekir, aşırı kalori içerdikleri için çok kolay kilo aldırabilirler bu da gebelikte istenmeyen bir durumdur.  Gün içerisinde sık sık ve az az olacak şekilde yemek yenilmelidir. Günde 3 öğün değil, 5-6 öğün olacak şekilde beslenilmelidir. Aşırı tuz tüketilmemelidir. Fast food yiyeceklerden kaçınılmaldır. Mineral -vitamin kaynağı oldukları için meyve ve sebzelerin tüketilmesi faydalıdır. Et ve süt ürünleri gebelik sırasında gerekli proteini sağlayacaktır. Gebelik süresince haftada 1-2 gün balık tüketilmesi çok faydalıdır. Haftada 1-2 gün balık tüketilmesi ve günde 1-2 ceviz tüketilmesi bebeğin beyin gelişimi için önemli olan balık yağı yani omega 3‘ü annenin alması açısından faydalıdır. Ton balığı da haftada 2’den fazla olmamak şartıyla tüketilebilir, faydaldır. Balıklarda civa bulunduğu için haftada 2’den fazla balık tüketimi önerilmez

Gebelikte bol sıvı alımı da önemlidir ve bu çoğunlukla sudan karşılanır. Bol su içilmelidir günde ortalama 10 bardak su içilmesi gerekir. Gebelikteçay, kahve, kola gibi içecekler az miktarda tüketilmelidir. Maden suyu (soda)içilmesinde sakınca yoktur. Ihlamır, nane, kuşburnu, limon, adaçayı, papatya gibi bitki çayları da içilebilir. Alkollü içecekler gebelik sırasında tüketilmemelidir, çok sakıncalıdır. Fetal alkol sendromu denilen duruma sebep olabilir. Günde 2-3 bardak süt içilmesi kalsiyum açısından faydalı olacaktır.

Hamilelik sırasında diyet yapılması doğru değildir. Anne adayı hamileliğe boyuna göre normal bir kiloda başlamalı ve hamilelik sırasında da normal miktarda (ortalama 10-12 kilo) alarak devam etmelidir. Eğer gebeliğin başlangıcında fazla kilosu varsa gebelik sırasında bu kiloları vermeye çalışmamalıdır, sadece daha az kilo alarak gebeliğe devam etmelidir. Gebelikte diyet  ürünlerin tüketilmesi hekim tavsiyesi olmadan ve diyet uzmanına danışılmadan sakıncalıdır.

Çiğ et, çiğ köfte, iyi pişirilmemiş sucuk, iyi pişirilmemiş yumurta, mayonez ve pastörize edilmemiş sütleri tüketmekten kaçınmak gerekir.

Adalar Toplum Sağlığı Merkezi
EĞİTİM ŞUBESİ