DİZANTERİ HASTALIGINA DİKKAT !!!

DİZANTERİ NASIL BİR RAHATSIZLIKTIR?

Dizanteri dediğimiz hastalık ishal ile kendini belli eden bir hastalıktır. Her ishal durumu dizanteri hastalığına yakalanıldığını göstermez. Burada bahsedilen ishal şiddetli bir haldedir. Dizanteri bir kalın bağırsak rahatsızlığıdır. Dizanteri ikiye ayrılır. Bunlar basilli dizanteri ve amipli dizanteri şeklinde görülür. Basilli dizanteri ile amipli dizanteri çok uzun yıllar boyunca farklı rahatsızlık olarak kabul edilmedi. Dizanteri kötü beslenme ve sağlık şartlarına uymayan yiyecek ve içeceklerden bulaşabilmektedir.  , göç ve yerleşim gibi sorunları olduğunda ve bu sorunlarla birlikte sağlıklı ve hijyenik beslenme olamayacağını düşünürsek salgınların  olması beklenir. Basilli dizanteriyi amipli dizanteriden ayıran en büyük fark salgın halinde kendini sürekli tekrarlayabilmesidir. Tüm bunların yanında amipli dizanteri adı altında farklı bir tür olduğu 1859 yılında ayrım yapılmaya başlanıldı. Amipli dizanteri ve basilli dizanterinin farklı oldukları da 1898 yıllarında Japonya’ da ortaya çıktı. Buna göre hasta olan kişilerden basilli dizanteri üretti. Şifa olarak bunu kullandıklarında hastaların dışkılarında basilli dizanterinin bir anda kaybolduklarını gördüler. Amipli dizanteri fark edilmeye başlanıldığı zamandan itibaren basilli dizanteri ile birbirlerini ayıran en belirgin farkı, bireyler halinde görüldüğü salgın şeklinde koca bir orduyu etkileyebilecek bir rahatsızlık haline gelmediği olmuştur.

BASİLLİ DİZANTERİ NEDİR?

Mikroplar yardımıyla geçen bir hastalıktır. Bu mikropların bağlı olduğu gurubun adı Shigella gurubudur. Günümüzde tek tük olmakla beraber ülkenin her yerinde sürekli halde vardır. Dizanteri basilinin taşıyıcı ve üretici kaynağı insandır. Uygun şartları bulduğu anda üreme yapabilir. Bu üreme salgın şeklinde birçok insanın rahatsızlanmasına neden olabilir. Direk temasla bulaşabilen basilli dizanteri yiyecek ve besin maddeleri ile de bulaşabilmektedir. Genel olarak çiğ tüketilen su, süt salatalık sebze ve meyvelerden bulaşması olasıdır. Ortak kullanım alanlarından bulaşması beklenir. Herkesin dokunduğu yerlere dokunmak bile hastalığın bulaşmasına neden olabilir. Bazı hastalar basilli dizanteriye yakalandığı halde belirtileri fark etmediği ve şiddetli geçirmediği için farkında bile değillerdir. Günlük hayatlarına çok rahat devam ederler. Aynı mikrobu başkasına bulaştırdıklarında bulaştırdıkları kişinin vücudunun mikroba verdiği tepki farklı olabilir. Hastalığın bulaştığı kişi yatağa bile düşebilir. Özellikle de toplum içinde çalışanların veya gıda sektöründe çalışanların bu rahatsızlığı hafif olarak atlatması bile sakıncalıdır. Fark edilmeyen basilli dizanteri nedeniyle salgını kolaylaştırabilirler. Aynı zamanda karasinekler de hastalığı taşıyan en önemli taşıyıcı hayvanlardır. Salgın en çok yaz aylarında görülür. Yazın sıcak dolayısıyla insanlar denize girmektedirler. Fakat denize dökülen lağım sularını kimse göz önünde bulundurmaz. Dizanteri yaş veya cinsiyet tanımayan bir hastalıktır. Basilli dizanterinin kuluçka süresi üç ile altı gün arasındadır. Hastalığı kronik rahatsızlığı olanlar veya bağışıklık sitemi ile ilgili sorun yaşayan kişiler daha ağır bir biçimde atlatır. Hamile bayanlar için sorun yaratabilir. Basilli dizanteri kendisinin başağrısı, halsizlik, titreme ve ateş ile belli eder. İshal hali karna giren şiddetli ağrılarla başlar. Öyle ki bu ishalden kasıt bireyin günde en az on defa tuvalete gitmek zorunda kalması demektir. Hatta bu rahatsızlığı ağır atlatan kişilerde ise günde yüz yirmi kere tuvalete giden hastalar da vardır. İshal o derece şiddetlidir ki hasta tuvalete bile yetişemeyebilir. Dışkıda kan ve balgam gibi maddeler de bulunmaktadır. Hastanın dilinde paslanma ve şişme görülür. Karına dokunulduğunda bağırsakların belirgin bir biçimde ele geldiği hissedilir. Midemiz ve bağırsaklarımız sindirim için salgılama yaparlar. Dizanteride bu salgıları yapamadıkları için de hazımsızlık olur. Bağırsaklarda aşırı derecede hassasiyet ve gaz vardır. İdrar yapma işleminde yanmalar mevcuttur. Çok fazla hıçkırık olabilir. Tansiyonun düşük olmasına karşın kalp ritimlerinde hızlanma vardır. Çocklarda ise durum daha farklıdır. Huzursuz ve durgundur. Su kaybı çok yaşanır. Dışkılama da oluşan balgam fazlacadır ve yeşil bir renktedir. Dizanteri ortalama on gün ya da iki hafta sürer. Müzmin dizanteri şeklinde kendini sürekli tekrarlayabilir. Bununla birlikte kanlı dışkı gitmiş ve ishal durumu devam ediyor olabilir. Dizanteri makatta apseye neden olabilir. İdrar kesesinde, göz kapağı mukozasında, idrar yolunda iltihaplanmalar olabilir. Dizanteriden en çok batılı ülkeler etkilenir. Ölüm oranı yüzde beş ile on arasındadır. Çocuk ve yaşlılar en çok etkilenen yaş guruplarıdır. Ülkemizde ölüm oranları özellikle de batılı ülkelere nazaran çok daha azdır. Basilli dizanteri kendisini çabuk belli eder. Amipli dizanteride durum böyle değildir. Tanı koyabilmek için dışkıdan kültür üretmekle olur. Dizanteri yatarak geçirilmesi gerekilen bir hastalıktır. Hasta ishal olduğu için vücudundan çokça su kaybetmektedir. Bu suyu karşılamak için bol bol sıvı tüketmelidir. Hastaya yiyecek olarak pirinç çorbası verilir. Çünkü dizanteri bağırsakları etkileyen bir hastalıktır ve bağırsakları posa bırakacak maddelerle zorlamak doğru olmaz. Midede salgılanması gerekilen asitler ilaçlarla veya limonata gibi takviyelerle eksikliği doldurulur. Yemekten sonra sindirim sistemi enzimleri çalışmadığı için takviye olarak sindirim enzimlerini içeren ilaçlar verilir. Hastanın ağrısı çok olacağından sıcak su torbası ağrı olan karın bölgesine konulabilir. Hastanın dışkısı katılaşmaya başladığı zaman ise ızgara köfte ve patates püresi gibi besinler tüketmesine izin verilir. Hastanın muhakkak C, K ve B vitaminlerini alması da şarttır. Hastalık sürecinin hastanede geçirilmesi uygundur. Bu süreç içinde hastalar diğer hastalardan ayrılır. Dışkı dezenfekte edilerek tuvalete dökülür. Sularda klorlanma yapılır. Sütte kaynatma yapılır. Çiğ sebze ve meyvelerde bol su ile yıkama yapılır. Besinleri açık ortamda bırakıp da karasineklerin ilgisini çekmemekte fayda vardır. Basili dizanteride aşı ile korunma söz konusu değildir.

AMİPLİ DİZANTERİ NEDİR?

Bu diznteriye neden olan canlı amiptir. Hastalığı yaratan amipin ismi ise entamoeba hastolytica’ dır. İnsanlara ait bir parazit olarak yaşamını sürdürür. Amip burada hem canlı hem de kist şeklinde bulunabilir. Tabiat içinde de kist şekilde mevcuttur. Bu kistler uygun ortamı bulduklarında harekete geçerler. Amipli dizanteri üremek için genel olarak tropikal bölgeleri sever. Türkiye’ ye birinci dünya savaşında mısır’ a giden askerlerimiz tarafından taşınmıştır. Bu sayede ülkenin sıcak soğuk her alanına yayılmıştır. Amip canlı olarak bulaşabilir fakat canlı bulaşması biraz zordur. Çünkü dayanıksız bir yapıdadır. Kistler halinde bulaşması daha olasıdır. Bu kistler besin maddelerine ve sulara yerleşerek bulaşır. İnsan kaynaklıdır. Karasinekten bulaşma riski de vardır. Amipli dizanteri hastalık olarak basilli dizanteriden daha az görülür. Amipli dizanterinin kistleri dokular içinde ilerler ve bağırsakta ülser oluşturur. Karaciğere de ulaşabilen amipler apseye yol açabilmektedir. Kan yoluyla ulaşabildiği her yere gider ve gittiği yerlerde apseler oluşturur. Amipli dizanteri bireye ve bünyeye göre değişiklik gösterir. Amipin cinsi ve hatta hastalığın bulaştığı mevsim bile önemlidir. Amipin ulaştığı yerlerde her hangi bir rahatsızlık varsa amip yüksek ateşe neden olur. Amipli dizanteri yüksek ateşle kendini belli eder ve ateşin amipten kaynaklandığı düşünülmez. Bu yüzden teşhisi zordur. Amip bağırsak kanaması ve delinmesine bile yol açabilir. Kanserli hücre gelişimine destek sağlayabilir. Hepatit rahatsızlığına bile neden olabilir. Amipler ancak mikroskop ile teşhis edilir. Bu nedenle kusma ve ishal belirtileri nedeniyle basilli dizanteri ile sıkça karıştırılmaktadır. Hastalıktan korunmanın en önemli noktası da taşıyıcılık ile başkasına bulaşmasını önlemektir. Bunun dışında basilli dizanteride de olduğu gibi meyve ve sebzelerin temizliğine önem vermek gerekir. Tüm bu işlemler sırasında sıvı tüketimi çok önemlidir. Doktorunuzun size yazacağı ilaçları kullanarak kısa sürede tedavi olabilirsiniz.

Adalar Toplum Sağlığı Merkezi
EĞİTİM ŞUBESİ