Türkiye’yi saran hava kirliliği alarm veriyor. Son iki yılda yaklaşık 127 bin kişi, soludukları zehirli havanın yol açtığı sağlık sorunları nedeniyle hayatını kaybetti.
Uzmanlar, bu “görünmez düşmanın” yalnızca akciğerleri değil, beyin sağlığını da tehdit ettiğini vurguluyor. Yapılan araştırmalar, Alzheimer ve demans gibi nörolojik hastalıkların hava kirliliğiyle doğrudan bağlantılı olduğunu ortaya koydu.
Kış aylarında soba dumanları, yoğun trafik ve plansız kentleşme, özellikle İstanbul gibi metropollerde hava kalitesini hızla bozuyor. Her nefeste vücuda giren ince partiküller (PM2.5 ve PM10), akciğerlerden kalbe, oradan da beyne kadar yayılıyor. İTÜ İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros, konuya ilişkin çarpıcı bir uyarıda bulundu: “Bir insan günde ortalama 15 kilogram hava soluyor. Bu hava kirliyse, doğrudan hayati organlara etki ediyor ve uzun vadede ölümcül hastalıklara zemin hazırlıyor.”
İstanbul’un Hava Haritası: En Kirli ve En Temiz Bölgeler2023-2024 ölçüm verilerine göre, İstanbul’un hava kirliliği en yüksek olduğu ilçeler şöyle sıralanıyor:
Bu ilçelerde yaşayanlar, solunum yolu hastalıkları, kalp rahatsızlıkları ve nörolojik sorun riskiyle karşı karşıya.
Öte yandan, şehrin “nefes alma” noktaları olarak öne çıkan ilçeler:
Prof. Toros, bu verileri değerlendirirken, “Kışın soba kullanımını azaltmak ve toplu taşıma teşvik etmek acil önlem olmalı” dedi.Türkiye Geneli: Iğdır, Erzincan ve Kütahya Tehlike ÇizgisindeÜlke çapında hava kirliliği sorunu daha da vahim. Temiz Hava Hakkı Platformu’nun raporuna göre, en yüksek kirlilik oranları Iğdır, Erzincan ve Kütahya’da gözlemlendi.
Bu illerde evsel ısınma, endüstriyel emisyonlar ve coğrafi koşullar (vadilerdeki hava hapsi) baş suçlular. 2024 verilerine göre, Türkiye’de hava kirliliği kaynaklı ölümlerin yarısı bu tür bölgelerden kaynaklanıyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, küresel ölçekte hava kirliliği yılda 8 milyondan fazla can alıyor. Türkiye’de ise bu “sessiz salgın” her geçen yıl etkisini artırıyor. Star Haber muhabiri Canan Yıldırım’ın araştırması, kirli havanın beyin hücrelerini tahrip ederek demans riskini %30’a varan oranda yükselttiğini gösteriyor.
Ne Yapılabilir? Uzman Önerileri
Hava kirliliğiyle mücadele, bireysel değil kolektif bir sorumluluk. Yetkililer, acil eylem planları devreye sokmazsa, bu rakamlar daha da yükselecek. Temiz bir nefes için bugünden harekete geçme zamanı.
