Osmanlı arşivlerinden çıkan belgeler, Adalar’da belediyeciliğin temellerinin atıldığı 19. yüzyıla ışık tutuyor. 1860’ların başında kurulan ancak uzun süre gerçek bir başkanı olmayan Adalar Belediyesi’nin ilk başkanının, 25 Ağustos 1867 tarihli belgeye göre Yorgaki Panciri Efendi olduğu kesinleşti.
İstanbul – Adalar’ın idari tarihine ilişkin önemli bir ayrıntı, gün yüzüne çıkan tarihi belgelerle aydınlandı. 1860’lı yıllarda kurulan Adalar Belediyesi’nin, kuruluşundan yıllar sonra ilk gerçek belediye başkanına kavuştuğu anlaşıldı. O dönemde sadrazamlığa yükselecek olan Küçük Sait Paşa’nın uzaktan ve ek görevle vekâlet ettiği başkanlık makamına, Osmanlı belgelerine göre 25 Ağustos 1867’de resmen atama yapıldı.
Dönemin İçişleri Bakanlığı (Zabtiye Müşiriyeti) ve Büyük Meclis’in onayıyla göreve getirilen isim, Adalar Meclisi üyelerinden ve Büyükada’nın saygın ve güvenilir emlak sahiplerinden Yorgaki Panciri Efendi oldu. Resmi yazışmada, Panciri Efendi’nin “üç rütbe sahibi” ve “muteberan ve ashab-ı emlakinden” (itibarlı ve mülk sahibi kişilerden) olması, atanmasındaki en önemli gerekçeler olarak gösterildi.
Panciri Efendi’nin atanması, Adalar’da yerel yönetimin kurumsallaşması adına atılmış en büyük adımlardan biri olarak tarihe geçti. Atanmasından yaklaşık dört yıl sonra, 29 Nisan 1871 tarihinde ise kendisine Adalar Belediyesi bütçesinden karşılanmak üzere 2000 kuruş maaş bağlandığı belgelerde yer alıyor.
Belgeler, aynı zamanda dönemin Belediye Meclisi’nin yapısı hakkında da değerli bilgiler sunuyor. Meclis, Adalar’ın demografik çeşitliliğini yansıtan şu üyelerden oluşuyordu:
Büyükada’dan: Nikolaki Zarifi Efendi, Botal Efendi, İpsil Yorgaki Efendi, İstamatyadis Efendi.
Heybeliada’dan: Mihal Panayotidi Efendi, Yorgi Sofyanos Efendi.
Burgazada’dan: Ünlü silah tüccarı bir aileden gelen Kiryako Zaharof Efendi.
Kınalıada’dan: Ekmekçibaşı Agop Efendi.
Bu atama ve meclis yapısı, 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda yerel yönetimlerin nasıl şekillendiğini ve Adalar’ın sosyal ve idari yaşamını anlamak adına önemli bir kanıt niteliği taşıyor.
