Türkiye’nin 2024 Yılı Çocuk Nüfusu: Demografik Yapı, Eğitim, Sağlık ve Sosyal Göstergeler

Ankara – Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ve çeşitli istatistikler kullanılarak hazırlanan “İstatistiklerle Çocuk 2024” bültenine göre, Türkiye nüfusunun önemli bir bölümünü çocuklar oluşturuyor. 2024 yılı sonu itibarıyla Türkiye’nin toplam nüfusu 85 milyon 664 bin 944 kişi iken, 0-17 yaş grubunu kapsayan çocuk nüfus 21 milyon 817 bin 61 kişi olarak kaydedildi. Bu rakam, toplam nüfusun %25,5’ine denk geliyor. Çocuk nüfusun %51,3’ü erkek çocuklardan, %48,7’si ise kız çocuklardan oluşuyor.

TÜİK verilerine göre, çocuk nüfus oranının yıllar içinde azaldığı görülüyor. 1970 yılında toplam nüfusun %48,5’ini oluşturan çocuk nüfus oranı, 1990’da %41,8’e ve 2024’te %25,5’e geriledi. Nüfus projeksiyonlarına göre bu oranın gelecekte de düşüş eğiliminde olması bekleniyor. Ana senaryoya göre çocuk nüfus oranının 2030’da %22,1, 2040’ta %17,9, 2060’ta %16,9, 2080’de %15,2 ve 2100’de %14,5 olacağı öngörülüyor. Doğurganlık hızındaki değişimlere göre hazırlanan düşük ve yüksek senaryolarda da benzer düşüş trendleri, ancak farklı oranlarda değişimler bekleniyor.

Türkiye’nin çocuk nüfus oranı, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin ortalaması ve bireysel oranlarının üzerinde yer alıyor. 2024 yılında AB ortalaması %17,8 iken, Türkiye’nin oranı %25,5 olarak belirlendi. AB ülkeleri arasında en yüksek çocuk nüfus oranına sahip ülkeler İrlanda (%23,0), Fransa (%20,8) ve İsveç (%20,6) olarak sıralandı. En düşük oranlar ise Malta (%14,7), İtalya (%15,1) ve Portekiz (%15,7) olarak kaydedildi.

İller bazında incelendiğinde, 2024 yılında en yüksek çocuk nüfus oranına sahip il %43,8 ile Şanlıurfa oldu. Bu ili sırasıyla Şırnak (%39,8), Ağrı, Mardin ve Muş (%37,4) takip etti. Çocuk nüfus oranının en düşük olduğu il ise %16,4 ile Tunceli oldu. Tunceli’yi Edirne (%17,3) ve Kırklareli (%18,0) izledi.

Hanehalkı yapısı açısından bakıldığında, 2024 yılında toplam 26 milyon 599 bin 261 hanehalkının %42,8’inde 0-17 yaş grubunda en az bir çocuk bulunduğu belirlendi. En az bir çocuğun bulunduğu hanehalkı oranının en yüksek olduğu il Şanlıurfa (%68,5), en düşük olduğu il ise Tunceli (%28,2) oldu. Çocuklu hanelerin %19,0’ında bir çocuk, %14,6’sında iki çocuk, %6,0’ında üç çocuk, %2,0’ında dört çocuk ve %1,1’inde beş ve daha fazla çocuk bulunuyor.

Çocuk nüfusun yaş gruplarına dağılımı da önemli değişimler gösteriyor. 2024 yılında çocuk nüfusun %23,3’ü 0-4 yaş, %29,3’ü 5-9 yaş, %29,6’sı 10-14 yaş ve %17,8’i 15-17 yaş grubunda yer aldı. 2019 yılına kıyasla 0-4 yaş grubunun oranında düşüş, diğer yaş gruplarında ise artış gözlendi.

Doğum istatistiklerine göre, 2023 yılında canlı doğan bebek sayısı 958 bin 408 oldu. Bunların 491 bin 361’i erkek, 467 bin 47’si ise kız bebek. Canlı doğumların %96,7’si tekil, %3,1’i ikiz, %0,1’i ise üçüz ve daha fazla çoğul doğumlar şeklinde gerçekleşti. Hastanede gerçekleşen doğumların oranı 2010’daki %91,6’dan 2023’te %97,5’e yükseldi. Beşli karma aşıda (DPT+IPV+Hib) 3 doz aşılama oranı 2023’te %98,8 olarak kaydedildi.

Beklenen yaşam süresi verileri de çocukların geleceğine ışık tutuyor. 2021-2023 dönemi için doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye geneli için 77,3 yıl. 15 yaşındaki çocuklar için bu süre ortalama 63,5 yıl olup, erkek çocuklar için 60,9 yıl, kız çocuklar için ise 66,1 yıl olarak hesaplandı. Kız ve erkek çocuklar arasındaki beklenen yaşam süresi farkı 15 yaşında 5,2 yıl olarak belirlendi.

Yeni doğan bebeklere verilen isimler de istatistiklere yansıdı. 2024 yılında en popüler erkek bebek isimleri Alparslan, Göktuğ ve Yusuf olurken, en popüler kız bebek isimleri Defne, Asel ve Zeynep oldu. Genel çocuk nüfusta (0-17 yaş) en çok kullanılan erkek isimleri Yusuf, Mustafa ve Ömer; kız isimleri ise Zeynep, Elif ve Ecrin olarak sıralandı.

Yaş bağımlılık oranları incelendiğinde, 2024 yılında 15-64 yaş grubundaki her 100 çalışabilir nüfusa düşen 0-14 yaş grubundaki çocuk sayısını ifade eden çocuk bağımlılık oranı %30,6 olarak gerçekleşti.

Eğitim istatistikleri, çocukların okullaşma durumunu ortaya koyuyor. Milli Eğitim Bakanlığı verilerine göre, 2023/24 öğretim yılında beş yaş net okullaşma oranı %84,3 oldu. İlkokul net okullaşma oranı %95,0, ortaokul net okullaşma oranı %91,5 ve ortaöğretim net okullaşma oranı %88,0 olarak kaydedildi. Okul tamamlama oranlarında da artış gözlendi. Ortaöğretim tamamlama oranı 2018/19’daki %68,1’den 2023/24’te %81,2’ye yükseldi. Özel eğitim kurumlarında örgün eğitime devam eden öğrenci sayısı ise 559 bin 725 olup, bu oran toplam örgün eğitimdeki öğrencilerin %3,0’ını oluşturuyor.

Çocukların sağlık durumu ve yoksunlukları da araştırıldı. 2024 yılında 15 yaş ve altı çocukların %94,5’inin sağlık durumunun “çok iyi veya iyi” olduğu belirlendi. Maddi yetersizlikler nedeniyle çocukları yeni giysilere sahip olamayan hanehalkı oranı %9,2, günde en az bir kez taze meyve ve sebze tüketimi yapamayan hanehalkı oranı ise %10,0 oldu.

Bilişim teknolojileri kullanımına ilişkin veriler, 6-15 yaş arası çocuklarda internet kullanım oranının 2021’deki %82,7’den 2024’te %91,3’e yükseldiğini gösteriyor. Çocuklar interneti en fazla video izleme (%83,9), ödev/öğrenme (%75,0) ve oyun oynama (%72,7) amaçlı kullanıyor.

15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma oranı %24,9 olarak tespit edildi. Erkek çocuklarda bu oran %35,6 iken, kız çocuklarda %13,7 seviyesinde kaldı. Resmi çocuk evlilikleri oranında önemli bir düşüş yaşandı. 16-17 yaş arası kız çocuklarının toplam resmi evlenmeler içindeki oranı 2002’deki %7,3’ten 2024’te %1,6’ya geriledi.

Sosyal destek ve koruma hizmetlerine ilişkin veriler de bültende yer aldı. 2024 yılında 258 bin 515 çocuğun babasının, 81 bin 373 çocuğun annesinin, 5 bin 276 çocuğun ise hem annesinin hem de babasının vefat ettiği görüldü. Koruyucu aile yanında bakımı sağlanan çocuk sayısı 10 bin 430 olarak belirlendi. Boşanma davaları sonucunda velayeti anneye verilen çocukların oranı %74,4, babaya verilenlerin oranı ise %25,6 oldu.

Çocuk ölümleri ve nedenleri incelendiğinde, 2023 yılında 1-17 yaş grubundaki çocuk ölümlerinin en fazla dışsal yaralanma ve zehirlenmeler nedeniyle gerçekleştiği görüldü. Bebek ölüm hızı binde 10,0, beş yaş altı ölüm hızı ise binde 14,5 olarak kaydedildi. Her iki oranda da yıllar içinde düşüş eğilimi gözlendi.

TÜİK tarafından hazırlanan bu bülten, Türkiye’deki çocuk nüfusun mevcut durumu ve geleceğe yönelik öngörüler hakkında kapsamlı bilgiler sunarak, çocuklara yönelik politika ve hizmetlerin planlanmasına katkı sağlamayı amaçlıyor.