Adalar’ın Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edilmesi Ne Anlama Geliyor? Neden Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edildi?

Adalar’ın Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edilmesi Ne Anlama Geliyor? Neden Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edildi?
Yayınlama: 29.12.2024
A+
A-

Özel çevre koruma alanları, doğal, tarihi ve kültürel değerleri korumak amacıyla 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca ilan edilen bölgelerdir .

Türkiye’de ilk özel çevre koruma alanı 1988 yılında Köyceğiz-Dalyan’da ilan edilmiştir . Bu alanlar, biyolojik çeşitlilik, endemik türler, nadir habitatlar, jeolojik oluşumlar, su kaynakları, tarihi ve kültürel miras gibi önemli değerleri barındırır . Özel çevre koruma alanlarında, bu değerleri korumak ve gelecek nesillere aktarmak için çeşitli kurallar ve yasaklar uygulanır .  

Adalar Neden Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edildi?

Adalar, Marmara Denizi’nde bulunan 9 adadan oluşan bir ilçedir. Bu adalar, zengin flora ve faunası, doğal güzellikleri ve tarihi dokusuyla önemli bir ekosistemdir. Adalar, 4 Kasım 2021 tarihli ve 4758 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Özel Çevre Koruma Alanı ilan edilmiştir . Bu karar, Marmara Denizi’nin ve Adalar’ın doğal yapısı, zengin flora-faunası ve biyolojik koridor olma özelliği nedeniyle korunması gerektiği vurgulanmaktadır.  

Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesinin temel nedenleri şunlardır:

  • Biyolojik Çeşitlilik: Adalar, yaklaşık 200 balık türüne ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca, nesli tükenmekte olan Akdeniz foku ve Pina midyesi gibi önemli deniz canlıları da bu bölgede yaşamaktadır. Pina midyesi, saatte yaklaşık 6 litre deniz suyunu süzerek temizleyen ve birçok canlı için yaşam alanı sağlayan önemli bir türdür .  
  • Endemik Türler: Adalar, sadece bu bölgede bulunan Lyrate Bellflower (Campanula lyrata subsp. lyrata) ve Orkide (Cephalanthera rubra) gibi endemik bitki türlerine ev sahipliği yapmaktadır .  
  • Ekosistem Çeşitliliği: Adalar, orman, maki, çayır ve falez ekosistemleri gibi farklı habitatlara sahiptir. Bu habitatlar, birçok kuş ve yarasa türü de dahil olmak üzere çeşitli canlı türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Nesli “Tehlike Altında” kategorisinde bulunan Kızıl çaylak (Milvus milvus), Kuzgun (Coracias garrulus) ve Anadolu sıvacısı (Sitta krueperi) gibi kuş türleri ile “Hassas” kategorisinde bulunan Uzun parmaklı yarasa (Myotis capaccinii) ve Mehelyi yarasası (Rhinolophus mehelyi) gibi yarasa türleri Adalar’da yaşamaktadır .  
  • Göç Yolları: Adalar, göçmen kuşlar için önemli bir konaklama ve üreme alanıdır. Leylekler (Ciconia ciconia) ve Gümüş martı (Larus cachinans) gibi türler, göç dönemlerinde Adalar’da yoğunlaşmaktadır .  
  • Doğal Güzellikler: Adalar, doğal güzellikleri ve tarihi dokusuyla önemli bir turizm merkezidir. Özel çevre koruma alanı ilan edilmesi, bu güzelliklerin korunmasına ve sürdürülebilir turizmin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Tarihçi Heredot, Adalar’da üzüm, zeytin ve zeytinyağından bahsetmiş, Evliya Çelebi ise Seyahatnamesinde Adalar’ın şifalı sularından söz etmiştir .  

Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesi kararı alınırken, “Ekolojik Temelli Bilimsel Raporlar” da dikkate alınmıştır . Bu raporlar, Adalar’ın ekolojik öneminin daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır. Ayrıca, Adalar özel çevre koruma alanı ilan edilmeden önce de doğal ve kültürel varlıkları koruma altına alan yasal düzenlemelere tabi idi .  

Özel Çevre Koruma Alanı İlan Edilmesinin Adalar Üzerindeki Etkileri

Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesi, yapılaşma, turizm ve günlük yaşam üzerinde çeşitli etkilere sahip olacaktır.

Yapılaşma: Özel çevre koruma alanlarında yapılaşma, belirli kurallar ve kısıtlamalara tabi olacaktır. Yeni yapılaşma projeleri, çevreye duyarlı ve sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olmak zorundadır. Ayrıca, mevcut yapıların korunması ve restore edilmesi de önem kazanacaktır .  

İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan Adalar imar planları, kıyıların planlamaya dahil edilmemesi ve planlama esas ve tekniklerine aykırı olması nedeniyle mahkeme tarafından durdurulmuştur . WWF-Türkiye, yeni imar planının Adalar ve Marmara Denizi’nde yoğun yapılaşmaya, kirliliğe ve aşırı avlanmaya yol açabileceği konusunda endişelerini dile getirmiştir . 5000’lik planlara eklenen bir nota göre, Adalar’ın motorlu araç trafiğine açılmaması kararı alınmıştır . Bu karar, Adalar’daki ulaşım ve çevre koruma politikaları açısından önemli bir etkiye sahip olacaktır.  

Turizm: Özel çevre koruma alanı ilan edilmesi, Adalar’da sürdürülebilir turizmin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Doğal ve kültürel değerlerin korunması, turizm faaliyetlerinin çevreye duyarlı bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır .  

Ancak, Adalar’da turizm faaliyetlerinin kontrolsüz bir şekilde artması, doğal ve tarihi alanların tahrip olmasına, yaya ve bisiklet trafiğinin aşırı yoğunlaşmasına, gürültü kirliliğine ve çevre kirliliğine yol açmaktadır . Özellikle hafta sonları ve yaz aylarında bu sorunlar daha da belirgin hale gelmektedir. Ayrıca, konaklama tesislerinin ve ticari alanların artması, Adalar’ın kendine özgü kent dokusunu ve yaşam tarzını olumsuz etkilemektedir. Büyükada’da hayata geçirilen ekoturizm projesi kapsamında yapılan seyir terası, yağmur barınağı ve tabela gibi yapılar, beton kullanımı ve yerel halkın katılımının olmaması nedeniyle eleştirilere neden olmuştur .  

Günlük Yaşam: Özel çevre koruma alanlarında, çevreyi korumak amacıyla bazı kurallar ve yasaklar uygulanacaktır. Bu kurallar, atık yönetimi, gürültü kirliliği, yeşil alanların korunması gibi konuları kapsayabilir .  

Bölgenin biyolojik çeşitliliğinin belirlenmesi, endemik, nadir ve nesli tehlike altında olan türlerin sınıflandırılması ve korunması amacıyla 2023 yılında “Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesinde, Kara-Kıyı ve Denizel Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Projesi” başlatılmıştır . Bu proje, 37 bilim insanının katılımıyla iki yıl sürecektir.  

Adalar Özel Çevre Koruma Alanının Sınırları ve Koruma Statüleri

Adalar özel çevre koruma alanı, Marmara Denizi’ndeki 9 adayı (Kınalıada, Burgazada, Heybeliada, Büyükada, Sedefadası, Kaşıkadası, Tavşanadası, Yassıada, Sivriada) kapsamaktadır ve 1.233.666,34 hektarlık bir alanı kaplamaktadır . Bu alanın sınırları, 4 Kasım 2021 tarihli ve 4758 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile belirlenmiştir. Koruma alanı sınırı olarak kıyı şeridi esas alınmış ve bu nedenle Marmara Denizi’ndeki tüm adalar dahil olmak üzere kıyı şeridine kadar olan tüm alanların planlama yetkisi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na geçmiştir . Koruma statüleri ise, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenecek yönetim planı ile detaylı olarak düzenlenecektir.  

Özel Çevre Koruma Alanlarında Geçerli Olan Kurallar ve Yasaklar

Özel çevre koruma alanlarında geçerli olan kurallar ve yasaklar, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle belirlenmiştir. Bu kurallar ve yasaklar genel olarak şunlardır:

  • Yapılaşma kısıtlamaları: Yeni yapılaşma projeleri, çevreye duyarlı ve sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olmak zorundadır. Adalar özel çevre koruma alanında yapılaşma ile ilgili detaylı kurallar ve kısıtlamalar henüz belirlenmemiştir. Ancak, mevcut bilgiler ışığında yapı yükseklikleri, yoğunluk sınırlamaları ve çevre dostu malzeme kullanımı gibi konularda düzenlemeler getirilmesi beklenmektedir .  
  • Doğal kaynakların korunması: Su kaynakları, ormanlar, bitki örtüsü ve hayvan habitatları korunacak ve bu alanlarda avlanma, ağaç kesme gibi faaliyetler kısıtlanacaktır.
  • Atık yönetimi: Atıkların çevreye zarar vermeden toplanması, taşınması ve bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
  • Gürültü kirliliği: Gürültü kirliliğine neden olan faaliyetler kısıtlanacaktır.
  • Trafik düzenlemeleri: Motorlu taşıt trafiği kısıtlanabilir veya belirli alanlarda yasaklanabilir.

Adalar özel çevre koruma alanında turizm faaliyetleri ile ilgili olarak da belirli kurallar ve düzenlemeler getirilmesi beklenmektedir. Bu düzenlemeler, ziyaretçi sayısının yönetimi, sürdürülebilir turizm uygulamalarının teşvik edilmesi ve turizm işletmelerinin denetlenmesi gibi konuları kapsayabilir .  

Adalar özel çevre koruma alanında geçerli olacak özel kurallar ve yasaklar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanacak yönetim planı ile belirlenecektir.

Adalar’da Özel Çevre Koruma Alanının İlan Edilmesiyle İlgili Görüşler

Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesiyle ilgili olarak yerel halk, çevre örgütleri ve uzmanlardan farklı görüşler gelmektedir.

Yerel Halk: Adalar sakinleri, özel çevre koruma alanı ilan edilmesinin Adalar’ın doğal ve kültürel değerlerini koruyacağına inanmaktadır. Ancak, bazı sakinler yapılaşma kısıtlamaları ve turizm faaliyetlerine getirilen düzenlemeler konusunda endişelerini dile getirmektedir . Burgazada’da yaşayan avukat Sema Genç, Adalar’ın tamamında koruma planına uzun zamandır ihtiyaç duyulduğunu belirtmiştir . Adalar Dayanışması ise, özel çevre koruma alanının uygulanmasına ilişkin şeffaflığın ve bilgilendirmenin yetersiz olduğunu ifade etmiştir .  

Çevre Örgütleri: Çevre örgütleri, Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesini olumlu bir adım olarak değerlendirmektedir. Ancak, koruma alanının etkin bir şekilde yönetilmesi ve kuralların uygulanması konusunda takipçi olacaklarını belirtmektedirler . Danıştay 6. Dairesi Savcısı, deniz kirliliğinin Adalar, Erdek ve Marmara ilçelerindeki yapılaşma veya faaliyetlerden kaynaklanmadığı görüşünü dile getirmiştir . Bu görüş, Marmara Denizi’ndeki kirliliğin temel nedenlerinin araştırılması ve çözüm bulunması gerektiğini göstermektedir.  

Uzmanlar: Uzmanlar, Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesinin doğal ve kültürel değerlerin korunması açısından önemli olduğunu vurgulamaktadır. Ancak, koruma alanının yönetim planının katılımcı bir şekilde hazırlanması ve yerel halkın görüşlerinin dikkate alınması gerektiğini belirtmektedirler . Ayrıca, doğal ve kültürel değerlerin bir arada bulunduğu alanların korunması için mevcut mevzuatta “kültürel peyzaj” kavramının ve tanımının eksik olduğu ifade edilmektedir . Özel Çevre Koruma Kurumu’nun (ÖÇKK) kapatılması ise, bazı uzmanlar tarafından eleştirilmekte ve kurumun etkinliğinin sorgulanmasına neden olmaktadır .  

Türkiye’deki Diğer Özel Çevre Koruma Alanları

Türkiye’de Adalar dışında 18 özel çevre koruma alanı bulunmaktadır . Bu alanlarda da benzer koruma ve kullanma ilkeleri uygulanmaktadır. Aşağıdaki tabloda, Türkiye’deki diğer özel çevre koruma alanları listelenmiştir:  

Özel Çevre Koruma Alanıİlan TarihiAlan (hektar)İlgili İller
Belek22.10.199011179Antalya
Datça-Bozburun22.10.1990144389Muğla
Fethiye-Göcek12.06.198880537Muğla
Foça22.10.19907144İzmir
Gökova12.06.1988109279Muğla
Göksu Deltası18.01.199022850Mersin, Antalya
Gölbaşı22.10.199027394Ankara
Ihlara22.10.19905464Aksaray
Kaş-Kekova18.01.199025783Antalya
Köyceğiz-Dalyan12.06.198846146Muğla
Pamukkale22.10.19906656Denizli
Patara18.01.199019710Antalya
Tuz Gölü14.09.2000741400Ankara, Konya, Aksaray
Uzungöl25.12.200314912Trabzon
Saros Körfezi11.10.201073021Çanakkale, Tekirdağ
Finike Denizaltı Dağları22.07.20131122885Antalya
Salda Gölü14.03.201929563Burdur
Karaburun-Ildır Körfezi14.03.201994586,7İzmir

Türkiye’deki özel çevre koruma alanlarında çeşitli uygulamalar hayata geçirilmektedir. Örneğin, flora, fauna ve jeolojik oluşumlarla ilgili bilimsel araştırma yapmak isteyenler için araştırma izinleri verilmektedir . Ayrıca, alanın tanıtımını içeren film ve video çekimleri için izinler düzenlenmektedir. Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Alanı’nda ise, doğal, kültürel ve sosyoekonomik değerlerin korunması ve sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi amacıyla “Datça-Bozburun Deniz Koruma Alanı Taslak Denizel Yönetim Planı” hazırlanmıştır .  

Adalar’ın özel çevre koruma alanı ilan edilmesi, Marmara Denizi’nin ve Adalar’ın biyolojik çeşitliliğinin, endemik türlerinin ve doğal güzelliklerinin korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu karar, Adalar’ın gelecek nesillere aktarılması ve sürdürülebilir bir şekilde gelişmesi için atılmış önemli bir adımdır. Özel çevre koruma alanı ilanıyla birlikte, Adalar’da yapılaşma, turizm ve günlük yaşam ile ilgili yeni düzenlemeler ve kısıtlamalar getirilmesi beklenmektedir.

Ancak, koruma alanının etkin bir şekilde yönetilebilmesi için bazı zorluklar da bulunmaktadır. Özellikle artan nüfus ve turizm baskısı, koruma alanının korunması ve geliştirilmesi arasında bir denge kurulmasını gerektirmektedir. Bu nedenle, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanacak yönetim planının katılımcı bir şekilde oluşturulması ve yerel halkın, çevre örgütlerinin ve uzmanların görüşlerinin dikkate alınması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, Adalar’ın tarihi ve kültürel değerlerinin de korunması ve gelecek nesillere aktarılması için “kültürel peyzaj” kavramının yasal çerçevede ele alınması ve özel çevre koruma alanları ile ilgili kurumsal yapıların güçlendirilmesi gerekmektedir.

Adalar özel çevre koruma alanının başarısı, tüm paydaşların işbirliği ve katılımıyla mümkün olacaktır. Bu işbirliği, Adalar’ın doğal ve kültürel zenginliklerinin korunmasını sağlayacak ve gelecek nesillere yaşanabilir bir çevre bırakılmasına katkı sağlayacaktır.

Bir Yorum Yazın

This site is protected by reCAPTCHA and the Google Privacy Policy and Terms of Service apply.

Ziyaretçi Yorumları - 0 Yorum

Henüz yorum yapılmamış.