Büyükada, kentsel ve tarihi sit alanı olmasının yanı sıra Marmara Denizi ve Adalar Özel Çevre Koruma Bölgesi (ÖÇK) sınırları içinde yer alan Tabiat Parkı ile eşsiz bir doğal ve kültürel mirasa sahip.
Ancak bu özel bölgede, izinsiz inşaatlar, koruma yasalarına aykırı uygulamalar ve denetim eksiklikleri büyük bir skandalı gün yüzüne çıkardı. İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu’nun yetki alanında olan Büyükada’daki BELTUR inşaatı, hem 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nu hem de 3194 Sayılı İmar Kanunu’nu ihlal ediyor. Mahkemesi devam eden davada ortaya çıkan bilirkişi raporu, skandalın boyutlarını gözler önüne seriyor.
Bilirkişi raporuna göre, Büyükada Tabiat Parkı’nda BELTUR tarafından inşa edilen betonarme havuz ve diğer yapılar, ÖÇK’nın koruma esaslarına aykırı bulundu. Koruma amaçlı imar planı olmaksızın ve ilgili koruma kurullarından izin alınmadan yapılan bu imalatlar, 2863 Sayılı Kanun’un 7 ve 9. maddelerine aykırılık teşkil ediyor. 2 Mart 2023 tarihli yapı tespit tutanağına rağmen yıkım kararının uygulanmaması, Adalar Belediyesi İmar Müdürlüğü’nün denetim zafiyetini açıkça ortaya koyuyor. Belediyenin, izinsiz uygulamaları tespit edip koruma kurullarına bildirme yükümlülüğünü yerine getirmediği iddia ediliyor.
BELTUR inşaatının kapısına asılan tabela, usulsüzlük iddialarının fitilini ateşledi. İmar yönetmeliği ve Tabiat Varlıkları Kanunu’na göre, böyle bir tabelanın asılabilmesi için yetkili kurumlardan izin alınması şart. Basit onarım izinleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı KUDEB tarafından verilirken, esaslı onarım ve rekonstrüksiyon gibi işlemler için Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun onayı gerekiyor. Ancak iddialara göre, BELTUR inşaatı için KUDEB’den basit onarım ön izin belgesi alınmadı. Adalar Belediyesi İmar Müdürlüğü’nün tutanak tuttuğu söylense de, bu tutanak yapı tadil belgesine işlenmedi, encümene sevk edilmedi ve gerekli yaptırımlar uygulanmadı. Encümen kararı olmadan yapılan işlemlerin eksik, ihmal edilmiş ya da kasıtlı olarak görmezden gelindiği şüphesi güçleniyor.
Adalar Belediyesi’nin, BELTUR inşaatının kapısına tabela asma yetkisi bulunmuyor. Kültür Varlıkları Kanunu’na göre, basit onarım için yazılı “Basit Onarım Ön İzin Belgesi” alınması zorunlu; sözlü izinler geçersiz. Belediyenin bu tabelayı asarak görevi kötüye kullandığı, izinsiz inşaatın yapımına göz yumduğu ve süreci hukuka uygun yönetmediği öne sürülüyor. Uzmanlara göre, belediyenin yapı tadil tutanağı tutarak inşaatı mühürlemesi, tutanağı bir hafta içinde encümene sunması ve encümenin para cezası, aykırılıkların giderilmesi ve suç duyurusu kararları alması gerekiyordu. Ancak bu prosedürlerin hiçbirinin uygulanmadığı belirtiliyor.
Bilirkişi raporuna göre, tutanak tutulmuş ancak bu tutanak yapı tadil belgesine işlenmemiş, encümene sevk edilmemiş, para cezası uygulanmamış, yıkım kararı çıkarılmamış ve eski haline döndürülmesi için süre tanınmamış. Daha da vahimi, savcılığa suç duyurusunda bulunulmamış. Özel Çevre Koruma Alanı ve sit alanı statüsündeki Büyükada’da bu tür yapılaşmalar suç teşkil ederken, belediyenin suçu bildirmemesi “suçu bildirmeme” suçlamasını gündeme getiriyor. Raporda, kiralık olsa dahi Hazine ve orman arazisinde yapılan bu yapılaşmanın usulsüz olduğu sabitlenmiş durumda.
İddialar, Adalar Belediyesi İmar Müdürlüğü’nün, Hazine’ye ve orman arazisine zarar veren bu yapılaşmaya göz yumarak devleti zarara uğrattığı yönünde. Belediyenin suçu bildirmemesi ve gerekli yaptırımları uygulamaması, görevi kötüye kullanma suçlamalarını güçlendiriyor. Bu süreçte, İBB’nin denetim yetkisi ve Adalar Belediyesi ile olan iş birliği de mercek altında.
Skandal, sadece idari bir mesele olmaktan çıkıp siyasi boyutlarıyla da dikkat çekiyor. İddialara göre, İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun denetim yetkisi altındaki İBB, doğal sit alanında usulsüz yapılaşmalara imza atıyor ve bu süreçte Adalar Belediyesi ile iş birliği yapıyor. Kamuoyunda, İBB’nin son dönemde gerçekleştirdiği kamulaştırma ve satış işlemlerinin de bu olaylarla bağlantılı olabileceği tartışılıyor. Bu iddialar, BELTUR skandalını daha geniş bir çerçevede değerlendirme gerekliliğini ortaya koyuyor.
Büyükada’daki BELTUR inşaatı, bir yapılaşma meselesinden öte, Adalar Belediyesi ve İBB’nin hukuki ve idari sorumluluklarının sorgulandığı bir skandala dönüştü. Encümen kararı alınmadan yapılan işlemler, eksik bırakılan prosedürler ve suçu bildirmeme iddiaları, konunun hukuka intikal etmesi gerektiğini gösteriyor. Büyükada’nın tarihi ve doğal dokusunu koruma sorumluluğu taşıyan kurumların bu süreçteki tutumu, kamuoyunda “koruma mı, ihmal mi?” sorusunu gündeme getiriyor.
Yetkili kurumların ve savcılığın harekete geçip geçmeyeceği merak konusu. Adalar Belediyesi ve İBB, bu iddialara nasıl yanıt verecek? Gelişmeleri yakından takip ediyoruz.
