Marmara Denizi, Türkiye’nin en önemli denizlerinden biri olmasının yanı sıra, İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı aracılığıyla Karadeniz ve Ege Denizi’ni birbirine bağlayan stratejik bir konuma sahiptir. Ancak son yıllarda, Marmara Denizi’nde “deniz salyası” olarak da bilinen müsilaj adı verilen bir sorunla karşı karşıyayız. Bu makalede, Marmara Denizi ve Adalar’da görülen müsilajı detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Müsilaj Nedir?
Müsilaj, denizlerde aşırı miktarda çoğalan fitoplankton adı verilen mikroskobik organizmaların salgıladığı organik maddelerden oluşan jelatinimsi bir yapıdır . Bu salgılar, deniz suyunda çözünmüş organik maddeler, besin tuzları ve diğer faktörlerin etkileşimi sonucu oluşur. Normal şartlarda, müsilaj deniz ekosisteminin bir parçasıdır ve zararlı değildir. Ancak, bazı durumlarda aşırı miktarda çoğalarak deniz yüzeyini kaplayabilir ve deniz yaşamı ile insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.
Marmara Denizi ve Adalar’da Müsilajın Görülmeye Başlaması
Müsilaj, Marmara Denizi’nde ilk olarak 2007 yılında görülmeye başlandı . Ancak, 2021 yılında daha önce görülmemiş bir yoğunluğa ulaşarak deniz yüzeyini kapladı ve büyük bir çevre sorununa dönüştü. Özellikle İstanbul ve çevresindeki kıyı şeridinde, Adalar‘da ve Marmara Denizi’nin güney kıyılarında yoğun olarak görüldü.
Müsilajın Nedenleri
Müsilaj oluşumuna katkıda bulunan birçok faktör vardır. Bunlar arasında:
- Kirlilik: Evsel ve endüstriyel atık suların arıtılmadan denize deşarj edilmesi, deniz suyunda organik madde ve besin tuzları miktarını artırarak fitoplankton çoğalmasını tetikler. İnsan kaynaklı kirlilik, 2021 yılında yaşanan müsilaj sorununda önemli bir rol oynamıştır .
- İklim Değişikliği: Küresel ısınma nedeniyle deniz suyu sıcaklıklarının artması, fitoplankton çoğalması için uygun ortam yaratır .
- Deniz Akıntılarının Azalması: Marmara Denizi’nin kendine özgü coğrafi yapısı ve akıntı sistemleri, kirleticilerin birikmesine ve fitoplankton çoğalmasının artmasına neden olabilir. Bu durum, Marmara Denizi’ni müsilaj oluşumuna karşı daha savunmasız hale getirmektedir .
- Rüzgar: Rüzgar, fitoplanktonun belirli bölgelerde birikmesine ve müsilaj oluşumunu yoğunlaştırabilir .
Bu faktörlerin bir araya gelmesi, deniz yaşamı ve insan sağlığı üzerinde bir dizi olumsuz etkiye yol açabilir.
Müsilajın Deniz Yaşamına ve İnsan Sağlığına Etkileri
Müsilaj, deniz ekosistemi ve insan sağlığı üzerinde çeşitli olumsuz etkilere neden olabilir:
- Oksijen Azalması: Müsilaj, deniz yüzeyini kaplayarak güneş ışığının deniz altına ulaşmasını engeller. Bu durum, fotosentez yapan deniz canlılarının, özellikle de deniz tabanında yaşayan bitki ve alglerin, oksijen üretmesini zorlaştırır ve deniz suyunda oksijen azalmasına neden olur. Oksijen azalması, balıklar, kabuklular ve diğer deniz canlılarının ölümüne yol açabilir ve deniz ekosisteminde ciddi hasara neden olabilir.
- Besin Zinciri Bozulması: Müsilaj, balıkların solungaçlarını tıkayarak beslenmelerini ve solunumlarını zorlaştırır. Bu durum, balık ölümlerine ve besin zincirinde bozulmalara neden olabilir. Örneğin, müsilaj nedeniyle balık popülasyonlarında azalma, bu balıklarla beslenen deniz kuşları ve memelileri gibi diğer canlıları da etkileyebilir.
- Turizm ve Balıkçılık: Müsilaj, deniz turizmini ve balıkçılığı olumsuz etkiler. Plajları kaplayan müsilaj, denize girmeyi zorlaştırır ve turistleri caydırır. Bu durum, turizm sektörüne ve kıyı bölgelerinin ekonomisine zarar verebilir. Balıkçılık faaliyetleri ise müsilaj nedeniyle azalabilir. Müsilaj, balık ağlarını tıkayabilir ve balıkların yakalanmasını zorlaştırabilir. Ayrıca, müsilajın balıkların kalitesini düşürdüğü ve tüketici sağlığı açısından risk oluşturabileceği düşünülmektedir.
Müsilajın Sosyo-Ekonomik Etkileri
Müsilajın deniz yaşamına ve insan sağlığına etkilerinin yanı sıra, önemli sosyo-ekonomik sonuçları da vardır. Özellikle turizm ve balıkçılık sektörleri müsilajdan olumsuz etkilenmektedir.
- Turizm: Marmara Denizi kıyılarındaki turistik bölgeler, müsilaj nedeniyle ziyaretçi kaybına uğrayabilir. Plajların müsilajla kaplanması, denize girmeyi ve diğer su sporlarını imkansız hale getirebilir. Bu durum, otellerin, restoranların ve diğer turistik işletmelerin gelirlerini azaltabilir.
- Balıkçılık: Müsilaj, balıkçılık sektörünü de olumsuz etkiler. Balık ağlarının müsilajla kaplanması, balıkların yakalanmasını zorlaştırır ve av miktarını azaltır. Ayrıca, müsilajın balıkların kalitesini düşürdüğü ve tüketici sağlığı açısından risk oluşturabileceği endişesi, balık satışlarını olumsuz etkileyebilir.
- İnsan Sağlığı: Müsilaj, bazı insanlarda ciltte tahriş ve alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Ayrıca, müsilajın içinde zararlı bakteriler ve virüsler bulunabilir. Bu mikroorganizmalar, deniz suyuyla temas eden insanlarda enfeksiyonlara neden olabilir.
Müsilaj Sorununa Karşı Alınan Önlemler ve Çözüm Önerileri
Marmara Denizi’ndeki müsilaj sorununa karşı çeşitli önlemler alınmış ve çözüm önerileri geliştirilmiştir:
- Atık Su Arıtma: Evsel ve endüstriyel atık suların arıtma tesislerinde ileri biyolojik arıtma yöntemleriyle arıtılması ve denize deşarj standartlarına uygun hale getirilmesi. Bu sayede, deniz suyuna karışan organik madde ve besin tuzları miktarı azaltılarak fitoplankton çoğalması kontrol altına alınabilir.
- Deniz Trafiği Düzenlemesi: Gemi atıklarının denize deşarjının kontrol altına alınması ve deniz trafiğinin düzenlenmesi. Gemilerden kaynaklanan kirlilik, müsilaj oluşumuna katkıda bulunan faktörlerden biridir.
- Kıyı Şeridinin Korunması: Kıyı şeridinde yapılaşmanın kontrol altına alınması ve doğal kıyı ekosistemlerinin korunması. Kıyı bölgelerindeki yapılaşma ve doğal alanların tahribi, deniz kirliliğini artırarak müsilaj oluşumunu tetikleyebilir.
- Müsilajın Toplanması: Deniz yüzeyini kaplayan müsilajın özel ekipmanlarla toplanması ve bertaraf edilmesi. Bu yöntem, müsilajın deniz yüzeyinden uzaklaştırılmasını sağlar ancak sorunun kaynağına çözüm getirmez.
- Bilimsel Araştırmalar: Müsilaj oluşumunun nedenlerini ve etkilerini daha iyi anlamak için bilimsel araştırmaların desteklenmesi. Bilimsel çalışmalar, müsilaj sorununa karşı daha etkili çözümler geliştirmek için gereklidir.
- Eğitim ve Farkındalık: Halkın müsilaj sorunu ve deniz kirliliği konusunda bilinçlendirilmesi. Toplumun bilinçlendirilmesi, bireylerin çevreye duyarlı davranışlar sergilemesini ve müsilaj sorununa karşı mücadeleye katkıda bulunmasını sağlayabilir.
Marmara Denizi’ndeki Müsilaj Sorununun Tarihsel Geçmişi
Marmara Denizi’nde müsilaj sorunu yeni bir olgu değildir. Geçmişte de zaman zaman müsilaj oluşumu gözlemlenmiştir. Ancak, 2021 yılındaki müsilaj olayı, yoğunluğu ve yaygınlığı açısından daha önceki olaylardan farklılık göstermiştir. Bu durum, Marmara Denizi’ndeki kirlilik ve iklim değişikliği gibi sorunların giderek arttığına işaret etmektedir. Marmara Denizi’nin kapalı bir deniz olması ve yoğun insan aktivitesine maruz kalması, burayı müsilaj oluşumuna karşı daha hassas hale getirmektedir.
Müsilaj ile İlgili Güncel Haberler ve Gelişmeler
Marmara Denizi’ndeki müsilaj sorunu, kamuoyunda ve medyada geniş yer bulmuştur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, müsilajla mücadele için bir eylem planı hazırlamış ve çeşitli önlemler almıştır. Bilim insanları, müsilajın nedenlerini ve etkilerini araştırmaya devam etmektedir. Sivil toplum kuruluşları ise halkı bilinçlendirmek ve çözüm üretmek için çalışmalar yürütmektedir. Son yıllarda, Marmara Denizi’nde müsilaj oluşumunda azalma gözlemlenmiştir. Ancak, sorunun tamamen ortadan kalktığı söylenemez. Uzmanlar, müsilajın tekrar ortaya çıkma riskinin devam ettiğini ve önleyici tedbirlerin alınması gerektiğini vurgulamaktadır.
Sonuç
Marmara Denizi’ndeki müsilaj sorunu, sadece çevresel bir sorun değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal boyutları olan bir sorundur. Bu sorunun çözümü için tüm paydaşların iş birliği yapması ve uzun vadeli stratejiler geliştirmesi gerekmektedir. Atık su arıtma, deniz trafiği düzenlemesi, kıyı şeridinin korunması, bilimsel araştırmalar ve eğitim gibi önlemlerle müsilaj sorununun önüne geçilebilir ve Marmara Denizi’nin geleceği korunabilir.
Müsilajın tekrar ortaya çıkmasını önlemek için, Marmara Denizi’ne yönelik baskıyı azaltmak ve deniz ekosistemini korumak büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda, atık su arıtma tesislerinin modernizasyonu ve kapasitelerinin artırılması, endüstriyel atıkların denize deşarjının kontrol altına alınması, deniz trafiğinin düzenlenmesi ve kıyı bölgelerinde yapılaşmanın kontrol altına alınması gibi önlemler alınmalıdır. Ayrıca, iklim değişikliği ile mücadele ve deniz ekosisteminin korunması için ulusal ve uluslararası düzeyde iş birliği ve ortak çabalar gereklidir.
